ارزیابی توان دگرآسیبی علف هرز فرفیون (Euphorbia maculata) بر صفات جوانه زنی، رنگیزه های کلروفیلی و کاروتنوئیدی ارقام گندم

چکیده مبسوط مقدمه: بسیاری از دانشمندان بر این عقیده اند که تحقیقات دگرآسیبی می تواند یکی از راههای اساسی کنترل علف های هرز در سیستم کشاورزی پایدار باشد. به طورکلی گیاهان حاوی ترکیبات آلی مختلفی می باشند که بر شیوه رفتاری جوامع گیاهی تاثیر می گذارند. این مواد اصولا جزء مواد ثانویه گیاهی بوده که در قسمت های مختلف گیاه شامل ریزوم ها، ریشه ها، ساقه ها، برگ ها، گل ها، میوه ها و بذرها وجود دارند. هدف از تحقیق حاضر، ارزیابی توان دگرآسیبی اندام های مختلف علف هرز فرفیون بر خصوصیات جوانه زنی، رنگیزه های کلروفیلی و کاروتنوئیدی ارقام گندم بود. مواد و روش ها: در این آزمایش علف هرز فرفیون در مرحله رسیدگی کامل از منطقه مغان از توابع استان اردبیل جمع آوری و سپس اندام های مختلف فرفیون شامل ساقه، برگ و میوه به تفکیک از یکدیگر جدا گردید. تیماری دیگر تحت عنوان مخلوطی از اندام ها نیز در نظر گرفته شد. این آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در ۳ تکرار در دانشگاه گنبدکاووس در سال ۱۳۹۶ به اجرا درآمد. عامل اول شامل ارقام گندم در دو سطح شامل مروارید و گنبد و اندامها در ۵ سطح شاهد، عصاره ساقه، برگ، میوه و مخلوطی از آنها به نسبت مساوی به عنوان عامل دوم بود. برای آزمون زیست سنجی، ابتدا سوسپانسیون ۵ درصد وزنی به حجمی با کمک آب مقطر از هر یک از اندام های مورد بررسی و مخلوطی از آن ها تهیه شد. ۱۰ میلی لیتر از هر یک از عصارههای تغلیظ شده اندام ها بر ۵۰ عدد بذر ضدعفونی شده در پتری حاوی کاغذ صافی به طور جداگانه بر ارقام مورد بررسی اعمال گردید. در انتهای روز هفتم صفاتی نظیر سرعت و درصد جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، شاخص طولی بنیه بذر، میزان کلروفیل a، b، کل و میزان کاروتنوئیدها مورد اندازه گیری قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان داد که درصد و سرعت جوانه زنی رقم گنبد برخلاف رقم مروارید به طور معنی داری تحت تاثیر عصاره آبی اندام های مختلف و مخلوطی از آن ها کاهش یافت. نتایج هم چنین نشان داد که تاثیر بازدارنده اندام میوه و برگ فرفیون بر درصد و سرعت جوانه زنی در رقم گنبد بیشتر از سایر اندام ها و مخلوطی از اندام ها بود. بررسی واکنش طول ریشه چه ارقام گندم نشان داد که تیمارهای مختلف اثر افزایشی و کاهشی به ترتیب بر ارقام مروارید و گنبد داشتند. مطابق نتایج، عصاره های ساقه، برگ و میوه اثر دگرآسیبی بیشتری بر طول ریشه چه نسبت به طول ساقه چه رقم گنبد داشته است. نتایج مقایسه میانگین ها هم چنین نشان داد که شاخص طولی بنیه بذر رقم مروارید و گنبد تحت تاثیر مواد دگرآسیب همه اندامهای علف هرز فرفیون کاهش نشان داد. بیشترین کاهش معنی دار این صفت مربوط به اندام برگ روی رقم گنبد معادل ۱۳/۸۴ درصد در مقایسه با شاهد بود. در این مطالعه، میزان کاهش رنگیزه های فتوسنتزی کلروفیل کل و کاروتنوئیدها در هر دو رقم تحت عصاره آبی اندام های ساقه، برگ و میوه فرفیون متفاوت بود. بیشترین اثر کاهشی رنگیزه های مورد بررسی مربوط به اندام میوه در رقم مروارید بود؛ اما عصاره آبی مخلوطی از اندام ها اثر کاهشی و افزایشی معنی دار به ترتیب بر میزان رنگیزه های گندم مروارید و گنبد نسبت به شاهد نشان دادند. این امر احتمالا بهدلیل تفاوت کمیت و کیفیت برخی از آللوشیمیایی ها و به علاوه پاسخ متفاوت ارقام باشد. نتیجه گیری: با توجه به اثبات دگرآسیبی اندام های مختلف علف هرز فرفیون و تاثیرگذاری متفاوت آن ها بر صفات جوانه زنی به علاوه میزان کلروفیل و کاروتنوئید ارقام گندم مروارید و گنبد، پیشنهاد به بهره وری از ترکیبات زیستی آن ها با توجه به زیست توده تولیدی بالای آن ها در راستای کشاورزی پایدار می باشند. جنبه های نوآوری: بررسی اثر دگرآسیبی علف هرز فرفیون بر جوانه زنی بذر ارقام گندم در مزارع دشت مغان. عصاره آبی حاصل از برگ و میوه علف هرز فرفیون، جوانه زنی و رشد گندم رقم گنبد را به مقدار زیادی کاهش می دهد.

کلیدواژه ها:

Allelopathy ، Germination percentage ، Photosyntesis pigment ، Radicle length ، دگرآسیبی ، درصد جوانه زنی ، رنگیزه فتوسنتزی ، طول ریشه چه