بررسی کلئوپتیل و مزوکوتیل به عنوان مهم ترین عامل های استقرار بذر گندم نان در شرایط دیم

چکیده مبسوط مقدمه: کلئوپتیل از ساقه چه و برگ اول حفاظت می نماید تا از جنین به سطح خاک منتقل شوند. کلئوپتیل برای استقرار گیاه بسیار ضروری است. ارقامی که کلئوپتیل و مزوکوتیل بلندتری دارند عمیق تر کشت می شوند و در شرایط تنش خشکی موفق تر هستند. با این وجود، اطلاعات اندکی در مورد ژنتیک آنها وجود دارد. هدف این پژوهش بررسی طول کلئوپتیل و مزوکوتیل در ارقام ایرانی، خارجی و لاین های حاصل از برنامه های به نژادی دانشگاه شهید باهنر کرمان و بررسی ژنتیک این صفات است. مواد و روش ها: در این پژوهش ۳۰ ژنوتیپ گندم نان از منشاء ایران، سیمیت، ایکاردا، آمریکا و استرالیا و ۵ لاین حاصل از برنامه به نژادی دانشگاه شهید باهنر کرمان در عمق ۱۰ سانتی متری خاک مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید باهنر کرمان در قالب یک طرح بلوک کامل تصادفی با ۷ تکرار کشت شد. هر کرت شامل سه خط به طول دو متر و فاصله بذرها از همدیگر ۵ سانتی متر بود. در هنگام برداشت بوته ها با استفاده از بیل و به آرامی از خاک خارج شدند و حذف خاک ها از ناحیه ریشه و شستشوی ریشه انجام شد. در این پژوهش صفات طول کلئوپتیل، طول مزوکوتیل، تعداد ریشه نخستین، طول ریشه، تعداد ریشه بذری، وزن خشک ریشه و وزن خشک اندام هوایی مورد اندازه گیری قرار گرفت. یافته ها: کلئوپتیل و مزوکوتیل دو صفت مهم برای افزایش تحمل به خشکی در گندم نان هستند. در این پژوهش طول مزوکوتیل از ۲۰/۵ برای رقم اکسکلیبر تا ۰۸/۲ سانتی متر برای رقم زاگرس متفاوت بود و وراثت پذیری (۴۸/۰) و پاسخ به گزینش (۶۱/۱۱ درصد) بالایی داشت. از طرف دیگر این صفت با طول کلئوپتیل (**۵۳/۰=r)، وزن ریشه (*۳۸/۰=r) و وزن اندام هوایی (*۳۶/۰=r) همبستگی مثبت و معنی داری داشت. صفات تعداد ریشه نخستین و تعداد ریشه بذری دارای بیشترین وراثت پذیری خصوصی (۵۹/۰) و طول ریشه دارای کم ترین وراثت پذیری خصوصی (۱۳/۰) بود. به طور کلی، ارقام مناسب کشت در شرایط دیم، کلئوپتیل و مزوکوتیل بلندتری نسبت به ارقام فاریاب داشتند. وزن ریشه و اندام هوایی همبستگی مثبت و معنی داری (**۸۲/۰=r) با هم داشتند. نتیجه گیری: به طور کلی، برنامه های به نژادی برای افزایش عملکرد در شرایط دیم و آبی متفاوت است. در برنامه به نژادی گندم برای شرایط دیم باید بر روی صفات کلئوپتیل و مزوکوتیل تاکید ویژه ای شود. این صفات تحت تاثیر عادت رشد گیاه قرار نگرفتند. جنبه های نوآوری: مزوکوتیل ارقام ایرانی برای اولین بار مورد بررسی قرار گرفت. لاین های ایجاد شده مناسب شرایط دیم در دانشگاه شهید باهنر کرمان کلئوپتیل و مزوکوتیل مناسبی داشتند. کلئوپتیل و مزوکوتیل همبستگی مثبت و معنی داری با هم داشتند.

کلیدواژه ها:

Coleoptile ، Drought stress ، Dwarf genes ، Heritability ، Response to selection ، وراثت پذیری ، تنش خشکی ، پاسخ به گزینش ، ژن های پاکوتاهی