ارزیابی پتانسیل دگرآسیبی علف هرز جو وحشی (Hordeum spontaneum) بر خصوصیات جوانه زنی، مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه شاهی (Lepidium sativum)

چکیده مبسوط مقدمه: ترکیب های شیمیایی در گیاهان شامل ترکیبات اولیه و یا ثانویه می باشند. ترکیبات دگرآسیب عمدتا از نوع ثانویه بوده که از راه هایی نظیر آبشویی، تجزیه بقایای گیاهی، تبخیر و ترشحات ریشه ای انتشار می یابند. گیاهان دارای خاصیت دگرآسیب با موادی که در اطراف خود انتشار می دهند بر جوانه زنی و رشد سایر گیاهان اثرات منفی و یا حتی مثبت دارند. این اثرات وابسته به نوع اندام، غلظت، محل رویش گیاهان، بلوغ فیزیولوژیکی و ... می باشد. مواد و روش ها: آزمایشی با هدف ارزیابی پتانسیل دگرآسیبی علف هرز جو وحشی (Hordeum spontaneum) بر خصوصیات جوانه زنی، مورفوفیزیولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه محک و حساس به آللوشیمیایی شاهی در سال ۱۴۰۰ انجام شد. این آزمایش در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار به اجرا درآمد. تیمارها شامل غلظت های مختلف عصاره آبی جو وحشی در ۱۱ سطح (۰، ۱۰، ۲۰، ۳۰، ۴۰، ۵۰، ۶۰، ۷۰، ۸۰، ۹۰ و ۱۰۰ درصد) بود. یافته ها: نتایج نشان داد که غلظت های مختلف عصاره آبی علف هرز جو وحشی اثر کاهشی معنی داری بر صفات درصد و سرعت جوانه زنی، طول ریشه چه، طول ساقه چه، شاخص طولی بنیه بذر، وزن خشک ریشه چه و ساقه چه و به علاوه رنگیزه های فتوسنتزی نظیر کلروفیل هایa  ، b و کل  و کاروتنوئید ها نشان دادند، به گونه ای که میزان تاثیر پذیری آن ها وابسته به حد آستانه غلظت عصاره آبی بود. در مقابل محتوای آمینو اسید پرولین، قندهای محلول، نشت یونی، فعالیت آنزیم های کاتالاز و گایاکول پراکسیداز، غلظت مالون دی آلدهید و ترکیبات فنولی در مقایسه با شاهد افزایش نشان داد. در اکثر موارد، بیشترین افزایش این ترکیبات در غلظت ۱۰۰ درصد عصاره آبی به دست آمد. این امر نشان دهنده تنش اکسیداتیو و سمیت سلولی بالای ناشی از ترکیبات دگرآسیب حاضر در عصاره آبی جو وحشی می باشد.  نتیجه گیری: با توجه به نتایج این آزمایش می توان استنباط نمود که عصاره آبی جو وحشی به دلیل خاصیت دگرآسیبی از جوانه زنی و رشد گیاهچه ای شاهی جلوگیری نمود. بنابراین با توجه به اثبات اثر دگرآسیبی علف هرز جو وحشی و دارا بودن زیست توده بالا، احتمالا بتوان از ترکیبات زیست فعال حاضر در این گیاه جهت تولید علفکش سازگار با محیط زیست و یا حتی پتانسیلی برای تولید فرمولاسیون جدید علفکش های سنتزی در صورت اثبات اثر مثبت آن بر روی سایر گونه ها معرفی نمود. جنبه های نوآوری: تفاوت در تاثیر غلظت های مختلف عصاره آبی علف هرز جو وحشی بر خصوصیات جوانه زنی و رشد گیاهچه ای گیاه محک و حساس به آللوشیمیایی شاهی مربوط به حد آستانه غلظت آن ها است. کاهش معنی دار خصوصیات جوانه زنی و رنگیزه های فتوسنتزی شاهی نشان دهنده شدت تنش اکسیداتیو ناشی از ترکیبات دگرآسیب در عصاره آبی جو وحشی می باشد. ویژگی دگرآسیبی علف هرز جو وحشی می تواند کاندید مناسبی برای تولید علفکش های زیستی باشد.

کلیدواژه ها:

Allelochemicals ، Catalase ، Malondialdehyde ، Oxidative stress ، Phenolic content ، آللوشیمیایی ، ترکیبات فنولی ، تنش اکسیداتیو ، کاتالاز ، مالون دی آلدهید