قورچی ها در روزگار شاه عباس اول

شناخت تاریخ ایران در دوره صفویه به علت حضور نیروی قورچی ها در ارتش شاه عباس اول از اهمیت بسیاری برخوردار است؛ زیرا که آنها در ردیف اول سواره نظام ارتش شاه عباس اول قرار داشتند. از زمان شاه طهماسب اول صفوی، قورچی ها به عنوان اهرم نظامی وارد ساختار ارتش صفوی شدند. در زمان شاه عباس اول، قزلباش ها می خواستند در قدرت شاه صفوی سهیم شوند و به ساختار دولت نفوذ کنند، از طرف دیگر شاه عباس اول برای کاهش قدرت قزلباش ها در ارتش تلاش می کرد. قورچی ها در ارتش شاه عباس اول آنقدر قدرتمند شده بودند که قزلباش ها تاب تحمل آن را نداشتند و سریعا با نیروی سپاه قورچی وارد رقابت هایی شدند که البته بی ثمر ماند. این مسئله خود موجب درگیری و جناح بندی هایی میان قورچی ها و قزلباش ها در ارتش شاه عباس اول شد. اما با مرگ شاه عباس اول دوباره نیروی سواره نظام قزلباش آن موقعیتی را که در دوره شاه صفوی از دست داده بودند، بدست آوردند. پژوهش حاضر به دنبال آن است که جایگاه قورچی ها در ارتش شاه عباس اول و اختیارات آنها در ارتش و علت توجه شاه عباس به این بدنه نظامی از ارتش بپردازد و این مهم را نمایان سازد که چرا شاه عباس اول قورچی ها را به عنوان بخش سواره نظام در ردیف اول ارتش صفوی قرار داد؟ براساس یافته ها، قزلباش ها به دنبال آن بودند که در قدرت شاه عباس اول سهیم شوند، اما توفیقی نیافتند و شاه عباس قزلباش ها را دور زد و آنها را در ردیف سوم سواره نظام ارتش صفوی که نقش آنچنان مهمی همچون دوران قبل نداشتند قرار داد. شاه عباس تمامی امتیازات قزلباش ها را گرفت و قزلباش هایی که زمانی در دوره شاه اسماعیل اول به عنوان اهرم مهم دفاعی و نظامی محسوب می شدند، به جای آنها قورچی ها را در ردیف اول سواره نظام ارتش صفوی قرار داد و این مسئله به ضعف عناصر نیروی نظامی قزلباش انجامید. اما بعدها نیز شاه عباس اول از قدرت نیروی قورچی ها کاست و به مقابله با آنان برخاست و مقام آنها را به غلامان گرجی سپرد.

کلیدواژه ها:

قورچی ها ، ارتش ، شاه عباس اول ، صفویه ، نظامی گری