بازنمایی و بیانگری رنگ در نقاشی ایرانی و ارتباط آن با واقعیت و حقیقت

هنر در اندیشه ی ایرانی با عرفان و تصوف در ارتباط بوده و زیبایی شناسی آن با تلقی غربی از مسئله سوبژکتیویته فاصله دارد. در اغلب منابع مطالعاتی چنین ذکر شده است که رنگ در نقاشی ایرانی، از واقعیت رویگردان بوده و به زیبایی محسوس اکتفا نکرده است. کاربرد رنگ، تلاشی در جهت بازنمایی امری از واقعیت نبوده چرا که اساسا نقاشی ایرانی معطوف به حقیقت است و نه واقعیت. لذا برای تفسیر رنگ ها نیز می بایست از زمینه های عینی درک آن ها صرف نظر نمود. مقاله حاضر در صدد است به طرح مجدد مسئله بازنمایی و بیانگر بودن رنگ در نقاشی ایرانی پرداخته و نکاتی را در این زمینه مطرح نماید. مسائلی از قبیل اینکه رنگ در نقاشی ایرانی را نمی توان صرفا در رابطه با عالم نامحسوس درک و تفسیر نمود بلکه برش هایی از واقعیت بر چگونگی نمود آن تاثیرگذار بوده است. مقاله به چنین نتایجی رسید؛ رنگ در نقاشی ایرانی، همزمان با دو مقوله در ارتباط بوده است. انگاره تاریخی آن دوران از حقیقت و واقعیاتی از جهان مادی. نظرات عرفا، حکما و صوفیان در دوره های از تاریخ نقاشی ایرانی، موجب شکل گیری انگاره خاصی از واقعیت بصری شده است. معطوف به حقیقت بودن، به معنای نادیده گرفتن کامل واقعیت نیست بلکه نحوه دریافت حسی هنرمند از واقعیات را پیچیده تر نموده و ویژگی های زیبایی شناختی خاصی را موجب گشته است. حقیقت نما بودن هنر، عمل بازنمایی و ساخت تصویر از جانب هنرمند را دستخوش اقتضائاتی نموده که در بینش عرفانی تعریف شده است. حقیقت موجب بروز ضروریاتی در نقاشی ایرانی بوده؛ لیکن هنرمند با بازنمایی مرجع عام تصویر یعنی واقعیت در ارتباط است. در بسیاری از نگاره ها، بازنمایی رنگ در ارجاع به واقعیت معنا می گردد و می بایست آن را با مسائلی که با کمک حواس، موضع شناخت قرار دارند، مرتبط دانست. ادعای تخیل بازتولیدگر، الگویی تقلیل گر است که شناخت جامع ویژگی های نقاشی ایرانی را دچار نقصان می نماید.

کلیدواژه ها:

هنر قدسی ، عالم مثال ، خیال منفصل ، تمثیل ، صور محسوس