وکالت ظاهری در اسناد بین المللی و حقوق ایران

وکالت ظاهری از مفاهیم مهم و پرکاربرد در عرصه حقوق تجارت داخلی و بینالمللی است. این نظریه به شرایطی می پردازد که فردی بدون داشتن اختیار واقعی، خود را به عنوان نماینده معرفی می کند. در چنین مواردی، چگونگی حمایت از اشخاص ثالثی که با حسن نیت وارد معامله شده اند، مسائل اساسی به شمار می آید. در اسناد بینالمللی، از جمله کنوانسیون ژنو و اصول قراردادهای تجاری بینالمللی، قاعده عدم نفوذ اعمال نماینده فاقد اختیار پذیرفته شده است، مگر آنکه رفتار اصیل به گونه ای باشد که شخص ثالث با حسن نیت و به طور معقول به اختیار نماینده اعتماد کند. این مبنا در اصول قراردادهای اروپایی نیز مورد پذیرش قرار گرفته است. در حقوق ایران نیز قانون مدنی، بر عدم نفوذ اعمال نماینده خارج از حدود اختیار تاکید دارد. با این حال، برخی مواد نظیر ماده ۶۸۰ قانون مدنی و مواد مربوط به قانون تجارت، مانند ماده ۳۹۹ در خصوص عزل قائم مقام تجاری و ماده ۱۱۸ قانون شرکتهای سهامی، به نوعی پذیرش وکالت ظاهری را نشان می دهند. این مواد بیانگر توجه قانونگذار به ضرورت حمایت از اشخاص ثالث حسن نیت در معاملات تجاری است. بررسی این نظریه در نظام حقوقی ایران و داوریهای تجاری بینالمللی نشان می دهد که انعطاف پذیری در تفسیر قواعد حقوقی و توجه به اقتضائات اقتصادی می تواند زمینه ساز پذیرش گسترده تر این نظریه در نظام حقوقی داخلی و بینالمللی باشد.

کلیدواژه ها:

وکالت ظاهری ، حدود اختیار وکیل ، عمل خارج از حدود وکالت