جایگاه حق اعتراض و کیفیت مواجهه با آن در قرآن کریم

یکی از حقوق بنیادین انسان ها، حق بر اعتراض نسبت به گفتار و رفتار اشتباه دیگران است و در پرتو این حق، جوامع و حکومت ها متوجه عیوب خود می شوند و زمینه برای اصلاح آن ها و رشد و پیشرفت، فراهم می آید. بخش قابل توجهی از قرآن کریم به بیان قصه هایی از امت ها و کافران و مومنان می پردازد تا موجب عبرت برای اهل خرد گردد. بخش زیادی از این داستان ها، دربردارنده مجادلات و منازعات میان اهل حق و باطل است. در برخی از آن ها، افرادی نسبت به خداوند، اعتراض می کنند. در برخی کافران نسبت به مومنان و پیامبران اعتراض می نمایند و در برخی دیگر مومنان و اهل حق نسبت به کافران ابراز اعتراض دارند. پژوهشگر با قراردادن آیات مرتبط در سه دسته مزبور، در صدد است با شیوه جمع آوری کتابخانه ای داده ها و به روش توصیفی، به تحلیل جایگاه حق اعتراض در قرآن کریم پرداخته و مشخصات برخورد مومنانه و غیرمومنانه در مواجهه با اعتراض را بیان نماید. با تحقیق در این باب نتیجه گرفته می شود، حق اعتراض در قرآن کریم - ولو اینکه از روی نادانی یا عناد باشد - به رسمیت شناخته شده است. مواجهه کافران و ظالمان با اعتراض، به صورت سلبی و همراه با تهدید جانی معترض است. این دسته سعی بر پیشگیری از وقوع هر اعتراضی دارند و اصولا حقی برای داشتن نظری مخالف خود، قائل نیستند. در مقابل اما برخورد مومنان با اعتراض، کاملا استدلالی و تبیینی است. آنان طبق قرآن کریم باید از ظرفیت بالایی برای رویارویی با اعتراض برخوردار باشند. توجه به عنصر حکمت و پند نیکو و احسن در برخورد با اعتراض مورد تاکید است. در پاسخ مومنانه به اعتراض باید انصاف رعایت گردد و به نقاط مشترک فی ما بین جهت ایجاد تفاهم، توجه شود. واژگان کلیدی: حق اعتراض، قرآن کریم، انتقاد، مجادله، جدال احسن، برخورد مومنانه، انتقادپذیری. طرح مسئله حق اعتراض یکی از حقوق شناخته شده برای انسان ها است که می تواند دارای آثار متعدد مثبت و منفی باشد. اعتراض ابزاری برای بیان عیوب و اشکالات است. همچنین ممکن است از این ابزار در جهت بی اعتبار کردن یا بی آبرو کردن افراد و یا حفظ منافع شخصی نیز بهره برد. در طول تاریخ و در جوامع مختلف و ارتباطات انسانی، اعمال این حق وجود دارد. اما نوع مواجهه با این

کلیدواژه ها:

حق اعتراض ، قرآن کریم ، انتقاد ، مجادله ، جدال احسن ، برخورد مومنانه ، انتقادپذیری