تاملی بر نقش برنامه درسی پنهان در عملکرد تحصیلی دانش آموزان

برنامه ی درسی پنهان به مجموعه ای از آموزه های نانوشته، ارزش ها، هنجارها و رفتارهایی اطلاق می شود که به صورت غیرمستقیم و غالبا ناخودآگاه در محیط آموزشی به دانش آموزان منتقل می شود. این مفهوم، در کنار برنامه ی درسی رسمی، تاثیر عمیقی بر عملکرد تحصیلی، نگرش ها و مهارت های اجتماعی دانش آموزان دارد. پژوهش ها نشان می دهند که برنامه ی درسی پنهان می تواند هم به عنوان یک عامل تسهیل کننده و هم به عنوان یک مانع در فرآیند یادگیری عمل کند. به طور مثال، نحوه ی تعامل معلمان با دانش آموزان، جو حاکم بر کلاس درس، روش های ارزشیابی، و حتی معماری مدرسه همگی بخشی از این برنامه ی پنهان هستند که به صورت غیرمستقیم بر انگیزه، خودپنداره و پیشرفت تحصیلی دانش آموزان تاثیر می گذارند. یکی از مهم ترین تاثیرات برنامه ی درسی پنهان، شکل دهی به هویت دانش آموزان است. دانش آموزان در تعامل با محیط آموزشی، نه تنها دانش علمی، بلکه ارزش های اجتماعی، فرهنگی و اخلاقی را نیز درونی می کنند. برای نمونه، تاکید بیش ازحد بر رقابت های فردی ممکن است به کاهش روحیه ی همکاری و افزایش اضطراب تحصیلی منجر شود، در حالی که محیط های حمایتی و مشارکتی معمولا عملکرد تحصیلی و رضایت دانش آموزان را بهبود می بخشند. همچنین، برنامه ی درسی پنهان می تواند نابرابری های آموزشی را تشدید یا کاهش دهد؛ به این معنا که دانش آموزان از گروه های مختلف اجتماعی ممکن است به صورت متفاوتی تحت تاثیر این برنامه قرار گیرند. برای بهره گیری از مزایای برنامه ی درسی پنهان، ضروری است که مسئولان آموزشی و معلمان نسبت به این پدیده آگاه باشند و با طراحی محیط های یادگیری inclusiv، تقویت تعاملات مثبت و ترویج ارزش های آموزشی مطلوب، زمینه ی بهبود عملکرد تحصیلی و رشد همه جانبه ی دانش آموزان را فراهم کنند. در غیر این صورت، برنامه ی درسی پنهان ممکن است به بازتولید ناخواسته ی الگوهای نامناسب آموزشی بینجامد. در نهایت، می توان گفت توجه به برنامه ی درسی پنهان نه تنها به درک بهتر موانع و فرصت های موجود در نظام آموزشی کمک می کند، بلکه راه حل های نوینی را برای ارتقای کیفیت آموزش ارائه می دهد.

کلیدواژه ها:

برنامه ی درسی پنهان ، عملکرد تحصیلی ، محیط آموزشی ، هویت دانش آموزی ، نابرابری آموزشی