مطالعه ای شمایل شناسانه در باب شمایل پیامبر اکرم (ص) در نگاره های دوره ایلخانی و تیموری

بعد از رفع ممنوعیت در طراحی از انسان نگاری، صورت گری مختص به برخی دینی مطرح می شود که برای ارج و منزلشان، در هاله ای از نور نمایش داده می شود. در اسلام نخستین نگاره ها اثر مصور از چهره مبارک حضرت محمد (ص) است که غالبا واجد خصایص شمایل مذهبی بوده و انسان همچون سایر اشخاص معرفی می کنند. به صورت اختصاصی به شمایل های انسانی قرار مذهبی پرداخته شود که بیانگر جایگاه و نقش انسان است. در هر دو دوره وجوه اشتراکی که به ظاهر می شود و لیکن دارای اختلافاتی درونی نهفته است. در پژوهش حاضر پس از انتخاب و معرفی نگاره های مرتبط با شمایل پیامبر اکرم (ص)، به بررسی و تحلیل جداگانه این نگاره ها در سه سطح ایکونوگرافی و سپس در سطح ایکونولوژی پرداخته می شود. در سطح اولیه که مربوط به پیش ایکونوگرافی است، عناصر نگاره به صورت جداگانه معرفی و سپس در سطح ایکونوگرافی سه نگاره منتخب از کتب جامع التواریخ، معراج نامه و آثارالبقایی هستند. روش پژوهش حاضر توصیفی تحلیلی و رویکرد شمایل شناسی است و تلاش شده انتخاب نگاره ها هدفمند و به لحاظ محتوایی منحصرا مرتبط با موضوع شمایل پیامبر اکرم (ص) باشد. مسلما با کار بودن روش طبیعی، به خوبی می توان رویکردهای متفاوت بازنمایی شمایل پیامبر اکرم (ص) در دوره ایلخانی و تیموری را از نظر سبک شناختی، مضمونی و تکنیکی مورد بررسی قرار داد. در سطح اولیه، به بررسی مواردی که سبب شکل گیری شمایل می شود و سپس مفهومی که از شمایل به تصویر کشیده می شود، پرداخته شده و در سطح معنایی و ثانویه به تحلیل چرایی ترسیم نگاره ها با تکیه بر روایت هایی که در سطح ایکونوگرافی بیان شده، پرداخته شده است.

کلیدواژه ها:

نگارگری ، شمایل پیامبر اکرم (ص) ، معراج نامه ، جامع التواریخ ، شمایل شناسی