حقیقت هنر از منظر شیخ اشراق و ملاصدرا

حقیقت هنر در قوه خیال است که آن از مهمترین قوای نفس می باشد. قوه خیال (یا مصوره)، یکی از ادراکات و مراتب باطنی نفس انسان و شانی از شئون آن است. کار این قوه را که ادراک صورت و شکل جزئی محسوسات و حفظ آن است، تخیل می نامند. خیال در نزد حکیمان و فلاسفه دو معنای متفاوت مرتبط دارد. یکی عالم بیرونی و عینی به عنوان عالم خیال که منفصل از ذات انسان می باشد دوم: نوعی از ادراک انسان، که به سبب ربطش با انسان بدان خیال متصل می گویند. موضوع پژوهش حاضر نوع دوم خیال است. ادراک خیالی مرتبه ای باالتر از ادراک حسی است. شخص هنرمند همانند همه انسان ها با قوای رییسه از جمله خیال سرو کار دارد. شخص هنرمند زمانی که یک مفهومی را در ذهن نقش دارد یا آن را به تصویر می کشد و یا به صورت معماری و یا اواز تبدیل می کند در همه این اقسام، مفارق از ادراک حسی می باشد ولو از طبیعت تقلید می کند اما آفرینش اثرش عین طبیعت نیست بل قوه خیال به آن بال و پرداده و چون آنچه در ذهن اوست جزیی است پس خیالی می شود، پس شخص هنرمند توانایش بر اساس قدرت قوه خیال می باشد و به تعبیر ابن عربی خداوند وسیعتر از قوه خیال نیافریده است. در این میان دو فیلسوف و صاحب سبک فلسفی یعنی ابن سینا و ملاصدرا با اختالف مبانی خاص خود در چیستی و ماهیت خیال که اولی آن را مادی می داند و دیگری مجرد اثر خاص خود را این اختالف در هنر خواهد گذاشت. این پژوهش با هدف نگاه عمیق بحث خیال و ارتباط آن با هنر می باشد و با بهره گیری از روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از مطالعات اسنادی-کتابخانه ای به بررسی رابطه بین خیال و هنر از نگاه دانشمندان اسلامی یعنی ابن سینا و ملاصدرا پرداخته است.

کلیدواژه ها:

خیال ، هنر ، زیباشناختی ، مجرد ، مادی ، شیخ اشراق ، ملاصدرا