ثلث در معماری اصفهان دوره صفویه با تکیه بر کتیبههای علیرضا عباسی (تبریزی)

در راستای استفاده از خوشنویسی در معماری به منظور تزیین، انواع مختلف نگارش خط بر روی بناها با قلم کوفی آغاز شد. در ادامه علاوه بر خط کوفی، خط ثلث نیز در تزیینات ابنیه دوره ایلخانی مورد استفاده قرار گرفت و کاربرد تزیینی خط ثلث در بناها، در دوره صفویه مراحل تطور و تکامل خود را پیمود. دوره صفویه، یکی از پرکاربردترین ادوار تاریخی تزیینات معماری بود که سبب پدید آمدن بخش گسترده ای از هنرهای وابسته به معماری به ویژه کتیبهنویسی شد. کتیبههای زیادی از علیرضا عباسی، خوشنویس نامی عصر شاه عباس صفوی، در مساجد اصفهان به جا مانده است که از حیث تاریخی و هنری حائز اهمیتند. این پژوهش با هدف معرفی کتیبههای ثلث در تزیینات معماری عصر صفوی انجام شده است. تحقیق حاضر در پی پاسخ به این پرسش است که قلم ثلث در تزیینات معماری دوره صفویه چه جایگاهی داشته است؟ شیوه جمع آوری اطلاعات از طریق منابع کتابخانه ای بوده و با روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است. بر اساس نتایج به دست آمده وفور بناهای ساخته شده، به کاربستن مولفه های تزیینی به منظور آرایش معماری و رواج تشیع در دوره صفوی به ویژه دز زمان پایتختی شهر اصفهان سبب رونق کاربرد قلم ثلث در کتیبهنگاری محراب، سردر ورودی مساجد و ابنیه مذهبی همراه با نقوش و طرحهای اسلیمی و ختایی شده است. همچنین در تکامل قلم ثلث در معماری دوره صفویه عواملی مانند حمایت شخص شاه عباس از هنر و مبادرت وی در امور آبادانی و عمرانی، پیوند جاذبه بصری و مطابقت قلم ثلث در کاربرد معماری، ارتقاء هنر کاشی کاری، گچ بری و وجود کاشی و قابلیت های تکنیکی در آن موثر بوده است.

کلیدواژه ها:

کتیبه ، ثلث ، علیرضا عباسی ، صفویه