پژوهشی بر معماری و تزیینات آجرکاری مناره های مساجد ایرانی در دوره سلجوقی

در تاریخ هدوره سلجوقی از درخشان ترین دور هنری ایران پس از ظهور اسلام است که در این عهد، هنر و فرهنگ ملی، روندی صعودی بسوی جایگاه واالتری نسبت به ادوار پیشین خود طی نمود. یکی از مهم ترین عناصری که در معماری آن مقطع نمود بیشتری یافت، مناره بود. احداث مناره در ایران به عنوان راهنما و هدایت معنوی و مادی، از دوران پیش از اسلام، آغاز و در عصر سلجوقی به اوج تکامل خود رسید. آجر در معماری منارهها، به عنوان یکی از عناصر اصلی بکار گرفته، از لحاظ تکنیک، تنوع نقش و گاهی تکرار نقوش، گرهها و کتیبه ها قابلتامل است. معماری سلجوقی به عنوان حلقه اتصال میان دوره قبل و بعد از ظهور اسلام، از بعد فرهنگی و هنری، جایگاه ویژهای دارد. نقوش تزیینی در فرهنگ ایرانی - اسلامی جایگاهی فراتر از زیبایی ظاهری دارند. در دوره سلجوقی، بخش اعظم تزیینات سطوح بیرونی توسط آجرکاری با نقوشی متنوع از جمله انواع گرهها ایجاد شد. دوره سلجوقیان، عصر گسترش معماری و ترقی فوقالعاده هنر آجرکاری می باشد. در معماری سلجوقی، آجر به عنوان مهمترین مصالح در معماری بناها استفاده شد. سلجوقیان با شناخت توانمندیهای این عنصر ، استفاده ساختاری و تزیینی بسیار تکاملیافتهای از آن بوجود آوردند و در نتیجه، آثار ماندگاری از آجر ایرانی را، در ساخت و تزیین بخشهای مختلف معماری برجای گذاشتند. پژوهش حاضر از نوع توصیفی- تحلیلی و جمعآوری اطلاعات به شیوه کتابخانه ای بوده است. نتایج این پژوهش بیانگر آن است که آجرکاری ریشه در قبل از اسلام دارد از سویی آجر مهمترین عنصر معماری این سرزمین بوده که در دوران سلجوقیان به تکامل رسیده و در هیچ دوره دیگری، تجربه خالقانه و منحصربفرد آجرکاری سلجوقی تکرار نشد ه است.

کلیدواژه ها:

آجرکاری ، ایران ، سلجوقیان ، معماری ، تزیینات