بازشناسی روابط فضایی در معماری خانه های قاجار با رویکرد تحلیل گراف محور

بازشناسی ساختار فضایی به عنوان یکی از مولفههای تعیینکننده در معماری سنتی ایران، نیازمند روشهای نوین تحلیلی است که قادر به کمیسازی روابط فضایی باشند. این پژوهش با هدف تحلیل و ارزیابی روابط فضایی در معماری خانه های دورهی قاجار، از رویکرد تحلیل گراف محور استفاده کرده است. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و با رویکرد کمی است که از طریق تکنیکهای تحلیل دسترسی، دیداری، شبکهای و شکل فضایی به بررسی ساختار توپولوژیک بناهای تاریخی پرداخته است. در این راستا، خانه های تاریخی یزدان پناه و شاکری در شهر قم به عنوان نمونههای موردی با استفاده از نرمافزار Agraph، مورد مطالعه قرار گرفته اند. تحلیل کمی شاخصهای MDn: عمق میانگین، RA: نسبت نامتقارن، i: یکپارچگی و CV: کنترل فضایی، بیانگر وجود ساختار منسجم در سازماندهی فضایی این بناها است. نتایج نشان میدهد حیاط مرکزی به عنوان عنصر محوری، نقش تعیینکنندهای در شکلگیری توپولوژی فضایی و پاسخگویی به نیازهای محیطی-رفتاری داشته است و مقایسهی شاخصهای تحلیل گراف، حاکی از توازن مطلوب میان عمق فضایی، دسترسیپذیری و کنترل فضایی است که نشاندهنده ی درک عمیق معماران این دوره از مفاهیم عملکردی-رفتاری در معماری است.

کلیدواژه ها:

تحلیل گراف ، ساختارهای فضایی ، تحلیل معماری ، سلسله مراتب فضایی ، معماری دورهی قاجار