بررسی سیر تطور فضاهای تجاری در دورههای تاریخی مختلف

پیشینه فضاهای تجاری و خرید و فروش به دوره مادها باز می گردد و در هر دوره ای از تاریخ، با رشد و توسعه شهر، گسترش یافته و در نهایت، خود به معیار اصلی در شکلدهی به ساختار شهر تبدیل شده است. بازار در تمدن و فرهنگ ایرانی، صرفنظر از پیشینه ی تاریخی پیش از اسلام آن، صورت و معنایی گسترده و نسبتا پیچیده را به خود گرفته است. در تاریخ اجتماعی مسلمانان، پیشهوران و بازاریان از گروه هایی بوده اند که آیینها و باورهایشان، به دلیل ارتباط پیوسته آنان با اقشار مختلف، بر بسیاری از مولفه های پندار و رفتار مسلمانان، تاثیر داشته است. در واقع بازار از عناصر اصلی بافت شهری از سطحی ترین تا ژرف ترین ابعاد جامعه انسانی تاثیر پذیرفته و تاثیر گذاشته است. در پژوهش حاضر هدف بررسی عوامل موثر بر شکلگیری فضاهای تجاری در دوره های تاریخی مختلف و همچنین تغییرات بوجود آمده در آنها بوده است. روش بکار رفته توصیفی - تحلیلی بوده است و گردآوری اطلاعات به صورت مطالعات کتابخانه ای و اسنادی می باشد. نتایج پژوهش بیانگر این است که از جمله عوامل موثر در تغییر ساختار کالبدی-فضایی بازار در دوره قبل و بعد از اسلام و دوره معاصر، جهان بینی حاکم در جامعه بوده است. دوره قبل از اسلام بازارها تحت تاثیر جهان بینی طبقاتی و در دوره بعد از اسلام تحت تاثیر جهان بینی اسلامی به سمت عدالت محوری حرکت می کردند. بطوری که بازار به صورت خطی و در تمامی سطح شهر توسعه یافته و مسجد در کنار بازار شکل گرفت و در دوره معاصر، روند صدها ساله بازار در شهرهای ایرانی – اسلامی که به یک سو پیش می رفت براساس تغییرات ناشی از سیستم اقتصادی نوین و ظهور جهان بینی مدرن دچار دگرگونی شد.

کلیدواژه ها:

فضای تجاری ، بازارهای تاریخی ، دوره قبل اسلام ، بعد اسلام