بررسی سلسله مراتب فضایی در معماری بناهای مذهبی (نمونه موردی: بقعه سید حمزه تبریز)

بناهای مذهبی به عنوان یکی از برجستهترین و قدیمیترین آثار معماری، آینهای از باورها، رفتارها و ارزشهای فرهنگی جوامع هستند. سلسله مراتب فضایی در این بناها، به شکلی خاص سازماندهی شده و انعکاسدهنده مفاهیم نمادین و کارکردی متنوعی است. بقعه سید حمزه تبریز به عنوان یکی از بناهای مذهبی تاثیرگذار در معماری ایران، نمونه مناسبی برای بررسی این ساختار فضایی است . هدف این پژوهش، شناسایی و تحلیل الگوهای سلسله مراتبی در پیرامون و فضاهای داخلی بقعه سید حمزه تبریز، بررسی نقش عوامل و ویژگیهای معماری در شکلگیری و تداوم این سلسله مراتب فضایی، و همچنین بررسی انطباق سلسله مراتب فضایی با مفاهیم کارکردی و نمادین بنای مذهبی است. سوالات تحقیق بر این قرار هستند که؛ ۱ چه الگوهای سلسله - مراتبی در پیرامون و فضاهای داخلی بقعه سید حمزه تبریز قابل شناسایی و تحلیل است؟ ۲ چه عوامل و - ویژگیهای معماری )مانند هندسه، نور، مصالح و ...( در شکلگیری و تداوم این سلسله مراتب فضایی در بقعه سید حمزه نقش داشتهاند؟ ۳ چگونه سلسله مراتب فضایی در بقعه سید حمزه تبریز با مفاهیم کارکردی و - نمادین بنای مذهبی هماهنگی و انطباق دارد؟ روش این تحقیق از نظر نوع تفسیری تاریخی تلقی می شود. - محتوای آن با استفاده از مطالعات توصیفی تحلیلی و کتابخانه ای اسنادی و همچنین مطالعات میدانی تهیه - - و تنظیم شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که در بقعه سید حمزه تبریز، الگوهای سلسله مراتبی مختلفی از جمله تقسیم به فضاهای دسترسیپذیر و خصوصی، ترتیب فضاها از عمومی به خصوصی، و تفکیک فضاهای مردانه و زنانه وجود دارد. این سلسله مراتب فضایی، متاثر از عواملی همچون هندسه، نور، مصالح، و شیوههای فضاسازی است و با مفاهیم نمادین و کارکردی بنای مذهبی همچون مراسم عبادی، تخلیه و تجدید روحی متناظر است .

کلیدواژه ها:

فضایی ، معماری ، بناهای مذهبی ، بقعه سید حمزه ، شهر تبریز ، نمادین