بررسی جایگاه تفکر انقاد در برنامه درسی مدارس

در دنیای پیچیده و متغیر امروز، تربیت دانش آموزانی با قابلیت تفکر نقادانه، یکی از ضروری ترین اهداف نظام های آموزشی به شمار می رود. تفکر انتقادی، فرایندی شناختی است که با تحلیل، ارزیابی، تفسیر و استنتاج منطقی از اطلاعات همراه است و به فرد کمک می کند تا در مواجهه با مسائل مختلف، تصمیمات عقلانی، اخلاقی و آگاهانه اتخاذ نماید. هدف از پژوهش حاضر، بررسی جایگاه تفکر انتقادی در برنامه درسی مدارس با تاکید بر اسناد تحولی آموزش و پرورش، کتب درسی و راهبردهای تدریس معلمان است.روش تحقیق در این مطالعه توصیفی تحلیلی و از نوع کیفی است و از طریق تحلیل محتوای کتب درسی و مصاحبه با معلمان و کارشناسان برنامه ریزی درسی انجام گرفته است. یافته ها نشان می دهد که با وجود تاکید نظری اسناد بالادستی بر پرورش تفکر انتقادی، در عمل، محتوای بسیاری از دروس رویکرد انتقال دانش محفوظاتی و یک سویه دارد. در حالی که پرورش تفکر انتقادی نیازمند فضایی مشارکتی، پرسش محور، و دارای محتوایی چالش برانگیز است که دانش آموز را در فرآیند یادگیری فعال نماید. همچنین یافته ها حاکی از آن است که معلمان، به دلیل کمبود آموزش های تخصصی در حوزه تفکر انتقادی و محدودیت های ساختاری مانند تراکم برنامه درسی و کمبود زمان، توانایی لازم برای طراحی فعالیت های متناسب با پرورش این نوع تفکر را ندارند. از سوی دیگر، ارزیابی های آموزشی نیز اغلب بر حافظه محوری استوار بوده و فرصت های لازم برای بروز تفکر انتقادی را کاهش می دهد. در پایان، پیشنهاد می شود که بازنگری در محتوای کتاب های درسی، ارتقاء مهارت های معلمان از طریق دوره های ضمن خدمت، و اصلاح نظام ارزشیابی دانش آموزان در دستور کار سیاست گذاران آموزشی قرار گیرد تا بستر لازم برای پرورش تفکر انتقادی در مدارس فراهم شود.

کلیدواژه ها:

تفکر انتقادی ، برنامه درسی ، آموزش و پرورش ، یادگیری فعال ، ارزیابی آموزشی ، معلمان ، مهارت های قرن بیست ویکم.