بررسی منشا منیزیت افضل آباد، چاه خو و ترشک محمدی (خاور بیرجند) با استفاده از اطلاعات زمین شیمی عنصری و ایزوتوپ های اکسیژن و کربن

بیشتر معادن منیزیت ایران، در جنوب خاور شهرستان بیرجند واقع شده اند. معادن ترشک محمدی، چاه خو و افضل آباد که معرف معادن منیزیت منطقه هستند، از نظر زمین شناسی، زمین شیمی (عناصر اصلی، عناصر  جزئی و ایزوتوپ های کربن و اکسیژن) مورد مطالعه قرار گرفتند. کانی سازی منیزیت در خاور ایران در زون های گسلی واقع در مجموعه افیولیت­ کرتاسه و فلیش ­های کرتاسه- ائوسن تشکیل شده است. کانی سازی منیزیت به حالت رگه ای، عدسی و جریانی با حالت لایه ای یافت می شود. بافت از نوع نهان بلورین با شکست صدفی است. گسل­ های مهم که در آنها منیزیت تشکیل شده است، عبارتند از :  گسل نهبندان و گسل باختر و خاور  نه. گسل نهبندان با شیب نزدیک به قائم  و عمق زیاد و با سازوکار چیره امتداد لغز راست گرد، دارای روند کلی شمالی-  جنوبی و  شاخه ­های فرعی زیاد، بویژه در بخش های شمال باختر، جنوب خاور،  خاور، شمال خاور است. مقدار Na منیزیت، با نوع سنگ کمر پایین زون گسلی رابطه مستقیم دارد. در افضل آباد شمالی، به دلیل حضور فلیش،­ میزان Na   از دیگر مناطق بیشتر و از ۲۵۲ تا ppm  ۱۶۷۹ متغیر است. میزانNa  منیزیت افضل آباد جنوبی، نسبتا کمتر از دیگر معادن و بین ۲۱ تا ppm  ۲۵۷ است. کانی هونتیت دارای بیشترین میزان Na  ، بین ۳۰۴۶ تا ppm ۳۴۸۶  است.   کمترین میزان Sr  در منیزیت­ های  معادن  چاه خو (Sr=۰-۵۲ppm) افضل آباد جنوبی (Sr=۲-۸ppm) و بیشترین میزان Sr در منیزیت های ترشک محمدی و افضل آباد شمالی  (Sr=۳۵-۲۱۱ppm) است. کمترین میزان Mn  و Fe در منیزیت ­های  ترشک محمدی و افضل آباد شمالی و بیشترین مقدار آن در معادن افضل آباد جنوبی و چاه خو اندازه­ گیری شده است.  میزان  Mn  هونتیت از منیزیت بیشتر است   (Mn=۴۲-۵۸ppm). ایزوتوپ های کربن و اکسیژن منیزیت معادن افضل آباد، چاه خو و ترشک  با منیزیت ­های تشکیل شده در کمربند افیولیتی آلپ در معادن ترکیه،  یونان،  یوگسلاوی،  اتریش و کالیفرنیا  مقایسه شده ­اند. ایزوتوپ­ های کربن منیزیت معادن ترکیه، یونان، یوگسلاوی، اتریش و کالیفرنیا معادل ( ۶- تا ۱۷-=δ۱۳C  (PDB)) و اکسیژن (۲۷ تا ۲۳ =δ۱۸O (SMOW)) و در یک محدوه یکسان رسم شده ­اند، در صورتی که معادن مطالعه شده در محدوده ­ای کاملا متفاوت قرار گرفته­ اند.  با توجه به اینکه ایزوتوپ­ های کربن منیزیت­ های مورد مطالعه از ۱/۸ تا ‰ ۸ و ایزوتوپ­های اکسیژن از ۲۹/۷ تا ۳۶ متغیر است، منشا آب از نوع آب ­های جوی، و CO۲ بیشتر منشا اتمسفری داشته است.

کلیدواژه ها:

منیزیت ، ایران ، ایزوتوپ های کربن - اکسیژن ، افضل آباد ، ترشک محمدی و چاه خو