طبقه بندی مجازاتها در قانون مجازات اسلامی،جایگاه تعزیرات و مجازات های بازدارنده

قانون مجازات اسلامی به عنوان یکی از مهم ترین منابع کیفری در نظام حقوقی ایران، با بهره گیری از منابع فقهی، انواع مختلفی از مجازات ها را پیش بینی کرده است. این مجازات ها در چهار دسته اصلی حدود، قصاص، دیات و تعزیرات طبقه بندی می شوند. در این میان، تعزیرات و مجازات های بازدارنده جایگاه خاصی در ساختار نظام کیفری دارند؛ چرا که برخلاف حدود، قصاص و دیات که غالبا ماهیتی ثابت و غیرقابل تغییر دارند، مجازات های تعزیری و بازدارنده از انعطاف پذیری بیشتری برخوردارند و امکان تطبیق با شرایط اجتماعی و نیازهای زمانه را فراهم می کنند. هدف این مقاله، بررسی دقیق ساختار طبقه بندی مجازات ها در قانون مجازات اسلامی و تبیین جایگاه و ماهیت حقوقی تعزیرات و مجازات های بازدارنده است. بدین منظور، با تحلیل مواد قانونی، منابع فقهی و نظرات حقوقدانان، به مقایسه ویژگی های هر یک از اقسام مجازات پرداخته شده و تلاش گردیده تا نقاط افتراق و اشتراک تعزیرات و مجازات های بازدارنده به وضوح تبیین گردد. نتایج پژوهش نشان می دهد که مجازات های تعزیری، از منظر فقهی ریشه در صلاحیت حاکم اسلامی دارند و بر پایه مصلحت و سیاست کیفری جامعه تعیین می گردند، در حالی که مجازات های بازدارنده، بیشتر با هدف پیشگیری از جرم و حفظ نظم عمومی تدوین می شوند. با اصلاح قانون مجازات اسلامی در سال ۱۳۹۲، تفکیک میان تعزیر و مجازات بازدارنده کاهش یافته و این دو در قالب یک عنوان کلی تحت عنوان "تعزیرات" گنجانده شده اند. این موضوع، هرچند به انسجام بیشتر قانون کمک کرده، اما موجب بروز برخی ابهامات در تفکیک ماهوی این دو نوع مجازات نیز شده است. در پایان مقاله، پیشنهاداتی برای شفاف سازی و بازنگری در مفاهیم قانونی مرتبط با تعزیرات ارائه شده است.

کلیدواژه ها:

قانون مجازات اسلامی ، مجازات های تعزیری ، طبقه بندی مجازات ها ، حقوق کیفری ، سیاست کیفری ، حدود و دیات