چگونگی انعکاس قیام زنگیان (۲۵۵- ۲۷۰ه. ق) در تاریخ طبری

قیام زنگیان یکی از مهم ترین حرکت هایی است که در نیمه قرن سوم هجری در محدوده قلمرو خلافت عباسی به وقوع پیوست. این قیام به لحاظ سیاسی و اقتصادی اهمیت بیشتری یافت و در مدت زمان زیادی تلاش دستگاه خلافت بر مهار آن متمرکز شد. تاریخ طبری منبع اصلی و نخستین در بیان اخبار و رخدادهای مربوط به قیام زنگیان است. سلسله مباحث مربوط به تحولات قیام و نحوه بازتاب آن در تاریخ الرسل والملوک با توجه به روش تاریخ نگاری طبری، قابلیت تبدیل شدن به موضوع پژوهشی دارد. براساس این، سوال بررسی شده در این مقاله به چگونگی بازتاب قیام مزبور در تاریخ طبری اختصاص یافته که با روش توصیف و تحلیل تاریخی ارزیابی شده است. با بررسی صورت گرفته این نتیجه حاصل شد که اندیشه طبری بر محور «دفاع از خلافت، ضرورت حفظ جایگاه آن و رد هرگونه حرکت اعتراضی و جنبشی» شکل گرفته است. چگونگی بازتاب قیام و تحولات آن در تاریخ طبری نیز از همین موضوع متاثر است که در قالب سه نمونه متجلی شده است: نخست، در گزارش های طبری به ابعاد، زمینه ها و جوانب احتمالی دیگری از شکل گیری و یا ماهیت قیام پرداخته نشده است. دوم، به صراحت درباره قیام و رهبران آن قضاوت شده است. سوم، کلیه اقدامات و فعالیت های زنگیان، ذیل غارتگری شهرها، ویرانی آبادی ها و کشتار گسترده مردم بیان شده است.

کلیدواژه ها:

قیام زنگیان ، صاحب الزنج ، خلافت عباسی ، تاریخ طبری