بررسی تعارض عقل و نقل در منشور فکری ابن تیمیه حرانی

در اندیشه اسلامی برای رمزگشایی و رسیدن به مقاصد و معارف دین، از دو روش عقلی و نقلی استفاده میشود که در موارد فراوانی، هر یک از این دو روش، مکمل دیگری است. اگرچه قرآن و سنت نیز علاوه بر آموزههای نقلی، دارای بسیاری از استدلالات عقلی است؛ اما قلمرو حجیت عقل در معارف دینی، یکی از مسائل اختلافی و چالش برانگیز در میان فرق مسلمین است. دلیل نقلی قطعی معتبر، هرگز با عقل قطعی تعارضی ندارد؛ اما در تقدیم و ترجیح یکی بر دیگری در موارد تعارض، میان اندیشمندان اسلامی اختلاف نظر وجود دارد. ابن تیمیه حرانی یکی از دانشمندان برجسته اهل حدیث است که در عین ستایش عقل، در مقام تعارض عقل و نقل به تقدم نقل معتقد میشود و موضعی دوگانه در این باب دارد. در این مقاله علاوه بر بازخوانی مبانی فکری ابن تیمیه، به بررسی جایگاه عقل در منظر او میپردازیم و به این نتیجه میرسیم که ابن تیمیه در مقام تعارض عقل و نقل به تکثر عقل قائل شده و با بیتوجهی به آیات و روایاتی که به عقل و استنتاجات عقلی پرداختهاند، نظام اندیشه خود را بر دو منبع مهم شرعی یعنی کتاب و سنت بنا نهاده است.

کلیدواژه ها:

عقل و نقل ، ابن تیمیه ، تاویل گرایی ، ناعقلانی گری