کارایی شاخص های هوازدگی و عناصر ژئوشیمیایی در منشایابی منابع رسوب زیرحوضه ها (منطقه مطالعاتی: حوضه آبخیز الوند، استان کرمانشاه)

فرسایش ناشی از آب و انتقال و رسوب گذاری در حوضه های آبخیز منجر به اثرات محلی و برون محلی می گردد که باعث آسیب قابل توجهی به اراضی و زیرساخت ها می شود. شناخت منشاء تولید رسوب در سیستم های رودخانه ای برای مدیریت موثر حوضه آبخیز ضروری است. از چالش های مهم منشایابی رسوب کاربرد ردیاب های مناسب است. بدین ترتیب هدف از این مطالعه بررسی کارایی شاخص های هوازدگی و عناصر ژئوشیمیایی در منشایابی منابع رسوب زیرحوضه ها در حوضه آبخیز الوند است. ابتدا ۲۷ نمونه از خروجی سه زیرحوضه به عنوان منبع رسوب و ۹ نمونه از خروجی حوضه اصلی به عنوان رسوب هدف نمونه برداری شد. پس از آماده سازی نمونه ها ۹ عنصر ژئوشیمیایی شامل (Al, Ca, Fe, k, Na, Mg, Si, Ti)  با اندازه ذرات کوچکتر از ۱۲۵ میکرون انداره گیری شدند. و ۴۲ شاخص هوازدگی  بر اساس عناصر ژئوشیمیایی در نمونه های رسوب منبع و نمونه های رسوب هدف محاسبه شدند. با استفاده از تحلیل آماری کروسکال-والیس و تحلیل آماری تابع تشخیص، سه عنصر ژئوشیمیایی (Na, Mg, Si)  و سه شاخص هوازدگی (CPA, ALK, R) به عنوان ردیاب های بهینه در تفکیک منابع رسوب انتخاب شدند. تکنیک تعیین سهم منابع رسوب براساس مدل بیسین تهیه و درصد سهم هر یک از منابع رسوب تعیین شد که میزان سهم تولید رسوب هر یک از زیر حوضه ها شامل زیر حوضه ۱ (قلعه شاهین)،  زیر حوضه ۲ (پاتاق) و زیر حوضه ۳ (ریجاب) به ترتیب مقادیر ۷/۹۷ % ، ۸/۰ % و ۱/۱%  به دست آمد. بر اساس ردیاب های ذکر شده در فوق زیرحوضه قلعه شاهین به عنوان منبع رسوب غالب شناسایی شد. نتایج نشان داد ترکیبی از شاخص های هوازدگی و عناصر ژئوشیمیایی می توانند ترکیب مناسبی از ردیاب ها را ایجاد نماید تا در منشایابی رسوب مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

حوضه آبخیز الوند ، عناصر ژئوشیمایی ، شاخص های هوازدگی ، منشایابی رسوب ، مدل ترکیبی