غربالگری و شناسایی موثرترین جدایه ی ریزوبیومی (Mezorhizobiumciceri) و بررسی برهمکنش آن با قارچ میکوریز آربسکولار در عملکرد و کیفیت بذر نخود رقم آنا

نخود، از مهم ترین منابع گیاهی غنی از پروتئین است و غالبا در شرایط دیم کشت می شود. ریزوبیوم ها و قارچ های میکوریز، از همزیست های مهم گیاه هستند و می توانند باعث افزایش محصول در گیاهان شوند. مطالعه ی حاضر، موثرترین باکتری ریزوبیوم تثبیت کننده ی نیتروژن برای نخود (Mezorhizobium ciceri) رقم آنا را شناسایی کرده و اثر متقابل آن با قارچ میکوریز آربسکولار (Rhizophagus intraradices) در عملکرد و کیفیت بذر نخود را مورد بررسی قرار داده است. این تحقیق در سه مرحله انجام شد: در مرحله ی اول، ۵۳ جدایه ی ریزوبیوم کلکسیون میکروبی موسسه تحقیقات خاک و آب کشور، کشت داده شدند. مرحله ی دوم تحقیق، گلخانه ای بود که در دو فاز انجام شد: در فاز اول، گیاه نخود (رقم آنا)، تحت آزمون آلوده سازی با باکتری های ریزوبیوم قرارگرفت که ۴۲ ایزوله ایجاد گرهک کردند. در فاز دوم، بااستفاده از جار لئونارد، توانایی تثبیت مولکولی ایزوله هایی که در فاز اول ایجاد گرهک کرده بودند، سنجیده شده و بهترین ایزوله (ایزوله ی C-۱۱۰) انتخاب شد. مرحله ی سوم تحقیق، در مزارع ایستگاه تحقیقات دیم سرارود در فصل زراعی ۱۴۰۱-۱۴۰۰ به صورت دیم اجرا شد. در این آزمایش فاکتوریل، در قالب طرح بلوک کامل تصادفی، فاکتور اول، تیمار قارچی در دو سطح تلقیح با قارچ و فاقد قارچ، فاکتور دوم، تیمار باکتریایی در دو سطح تلقیح با باکتری (C-۱۱۰) و فاقد باکتری و فاکتور سوم، سطوح کود شیمیایی در دو سطح فاقد کود و مصرف بهینه ی کود بود. پس از برداشت، نتایج نشان داد استفاده از ریزجانداران مانند قارچ میکوریز و باکتری ریزوبیوم (جدایه ی کاملا کارآمد و اختصاصی برای هر رقم) و توصیه ی بهینه ی کودی در شرایط دیم می تواند باعث افزایش بیومس، عملکرد، تعداد شاخه های فرعی در بوته و کیفیت دانه (غلظت نیتروژن، فسفر و روی دانه) شود و از استفاده ی بیش از حد از کودهای شیمیایی که باعث تخریب حاصلخیزی خاک می شوند، جلوگیری کند.

کلیدواژه ها:

ریزوبیوم های تثبیت کننده ی نیتروژن ، کیفیت بذر نخود ، عملکرد دانه ی نخود ، Cicer arietinum L. Rhizophagus intraradices