تحلیل بنیادین انگاره تابعیت در حقوق معاصر مبتنی بر رهیافت «امت الگو»

«تابعیت» به عنوان یکی از مهمترین مستحدثات حقوقی و سیاسی معاصر، که مقارن با پیدایش مفهوم «ملت» مطرح شده، زندگی انسان عهد مدرن را در دو عرصه داخلی و بین المللی دستخوش آثار و نتایج گوناگون کرده است. همچنین موجب شده نظامات حقوقی کشورهای مختلف با نگرشی حق مدارانه به این پدیده بپردازند و آن را از حقوق مصرح و مسلم آحاد شهروندان به حساب آورند. با وجود تدارک این فقره در اصول ۴۱ و ۴۲ از فصل حقوق ملت در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، مناسبات نهاد تابعیت با موازین فقهی و اندیشههای اسلامی پیوسته مورد تردید و ابهام قرار گرفته و عدم تطابق خوانشها و قرائتهای مشهور با مسلمات دینی بر دامنه این تردیدها و ابهامات افزوده است. در تحقیق حاضر به ابعاد مختلف این پرسش پرداخته شده که «مبتنی بر مبانی شرعی، الگوی مناسب تحلیل انگاره تابعیت در حقوق معاصر چیست؟». با هدف ارائه پاسخی قابل اتکا به پرسش یادشده، نگارندگان با مطالعات کتابخانه ای در قلمرو معارف اسلامی و نظام حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران از رهگذر نقد و بررسی نظریات رایج «ملی گرایی محض» و «فراملیگرایی محض» با رویکردی اکتشافی به تشریح «نظریه امت الگو» به عنوان نظریه اسلامی تابعیت در تطبیق با نظام حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران پرداخته و مولفه ها و تمایزات این الگوی تحلیلی را عرضه کردهاند. در انتها نیز الزامات تحقق نظریه امت الگو در نظام حقوقی جمهوری اسلامی در دو محور «تفسیر مترقیانه از اصول ۴۱ و ۴۲ قانون اساسی» و «بازخوانی انتقادی نظام حقوقی نسبت به تحقق نظریه امت الگو» ارائه شده است.

کلیدواژه ها:

امت الگو ، تابعیت ، حقوق اساسی ، فراملیگرایی محض ، قانون اساسی ، ملیگرایی محض