رابطه بینانشانه ای تصویر و متن صورت فلکی شلیاق و سیر تحول زیبایی شناسی آن در دست نویسهای صورالکواکب از سد ه ۵ تا ۱۱ هجری قمری

یکی از مهمترین آثار علمی-هنری نگارگری ایرانی-اسلامی، کتاب صورالکواکب الثابته اثر عبدالرحمن صوفی (تالیف ۳۵۵ق) با دستنویسهای فراوان است که برپایه پیشمتن المجسطی بطلمیوس به زبان عربی ترجمه و تالیف شده است. این اثر هم از نظر تاریخ هنر اسلامی و هم از نظر شمایلنگاری صورتهای فلکی نکات ارزشمندی دارد. در یک مطالعه موردی صورت فلکی شلیاق (Lyra/چنگ رومی) برگزیده شده است. این پژوهش با هدف واکاوی رابطه بینانشانهای نگاره صورت فلکی شلیاق با متن آن در صورالکواکب، در پی پاسخ به این پرسش است که: چه تفاوتهای سبکی و شمایلنگارانهای میان تصاویر صورت فلکی شلیاق در نسخه های مختلف وجود دارد و این تفاوتها ناشی از چیست؟ پژوهش حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و رویکرد تطبیقی به بازشناسی بنیادهای اساطیری، تحلیل متن و جدول تطبیقی ستارگان می پردازد و صورت فلکی شلیاق در ۱۹ دستنویس صورالکواکب از سده های ۵-۱۱ ق را بررسی و با تصاویر کلاسیک غربی مقایسه می کند. اطلاعات و داده های این پژوهش به صورت کتابخانه ای گردآوری شده است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل یافته ها و شواهد مبین آن است که رابطه معناداری از منظر بینانشانهای میان متن علمی و تصاویر ارائه شده وجود دارد و همه تصاویر در بیان مختصات و جایگاه ستارگان برپایه متن علمی تنظیم شده اند؛ اما از دیدگاه زیباشناسی تاریخی، هنری و فرم با کهنترین دستنویس متفاوت هستند که این نکته بیانگر سبک هنر باستانی و عصر نگارش آن نسخه است.

کلیدواژه ها:

عبدالرحمن صوفی ، صورالکواکب الثابته ، شلیاق ، بینانشانهای ، زیباییشناسی