نور در آینه آبنگاهی به آیین چراغان در دوره صفویه با تاکید بر میدان نقش جهان

آیین چراغان میدان نقش جهان، یکی از کهنترین آیین های ایرانی است و ریشه های آن به دوره باستان نیز بازمی گردد. این آیین در دوره صفویه در نهایت شکوه و عظمت اجرا شده و نشانگر فتح ظلمت شب است. در این پژوهش با استناد بر متن مشحون از تعابیر اسلامی متون تاریخی شامل آیات قرآنی و احادیث و همچنین تاکید بر کاربرد دو عنصر مهم هنر بر آن افکنده شده، هنر اسلامی یعنی آب و نور سعی شد تا پرتوی از صفتود. از اینرو، پژوهش حاضر با تمرکز بر متون تاریخی و سفرنامه های خارجی دوره صفویه، در پی اعتبار بخشیدن به فرضیه پژوهش است: کاربرد نور و آب در آیین چراغان یکی از متمایزترین هنرهای اسلامی را به وجود آورده است. هدف پژوهش حاضر یافتن عوامل تاثیرگذار بر وجوه اسلامی این آیین است. این مقاله از نوع تحقیقات کیفی است. روش پژوهش حاضر توصیفی-تحلیلی است و داده ها به شیوه کتابخانه ای گردآوری شده است. یافته ها نشان می دهد آیین چراغان در این میدان با حضور ی رمزگونه، در قالب جشن های بزرگ شبانه برگزار شده است. از نکات بسیار مهم در برگزاری چراغان صفوی، سرشت اسلامی آن است که هم در متون تاریخی دوره صفوی و هم در شیوه اجرای چراغان کامال مشهود است. نتایج بیانگر آن است (هنر چراغ آرایی) با پدیدار کردن متن آسمان در جداره های میدان و انعکاس آن بر نهر جاری و حوضه های میدان، پیوندی سرشار از معانی عمیق نور و آب از هنر اسلامی به تصویر کشیده است. آیین چراغان دوره صفویه روایتی از تحقق آرزوی دیرینه پیکار انسان برای غلبه بر سیاهی شب است که چراغ ها را نه صرفا برای روشنایی بلکه به شکلی نمادین و ستاره گون و با الهام از آفرینش خداوند و انعکاس آن در آینه آب، در قالب آیین و (هنر اسلامی) پدیدار ساخته است، و آن را سزاوار توصیف با آیات و احادیث اسلامی دانسته اند.

کلیدواژه ها:

آیین چراغان ، دوره صفویه ، نور و آب ، هنر اسلامی ، میدان نقش جهان