کاربست فقهی قاعده تزاحم در تعظیم شعائر الهی، ناظر بر آیه سی و دوم حج

تکالیف و وظائف شرعی از نگاه عقلی در محدوده قدرت مکلف تعریف می‎شود. قدرت مکلف در موارد تزاحم با کاستی مواجه می‎شود و مکلف در امتثال یکی از دو طرف تزاحم نسبت به طرف دیگر با عجز رو به روست و در صورت وجود اهمیت یک طرف باید بر اساس ملاک صحیح به ترجیح آن طرف بر طرف دیگر اقدام کرد. برای این منظور در علم اصول قاعده باب تزاحم ترسیم شده است. یکی از موضوعاتی که در چالش اینچنینی می‎تواند گرفتار آید مقوله تعظیم شعائر الهی است که در آیه سی و دوم سوره حج مورد توجه قرار گرفته است. شعائر الهی که در آیات متعددی مورد توجه قرار گرفته در تفاسیر و تطبیقات مختلفی تعریف شده است. نظر مختار، عنوانی جامع در حکایت از هر امری است که یادآور حق تعالی باشد؛ اعم از احکام دینی، امور شرعی و هر موضوع دیگری در این رابطه. از جمله موضوعاتی که ذیل شعائر دینی در چالش تزاحم باید مورد ارزیابی قرار گیرد اقامه مجالس جشن و سرور مذهبی، و محافل حزن و اندوه دینی است. مثل توارد مناسبت میلاد و شهادت در تاریخ واحد. پژوهش حاضر با روش اجتهادی مرسوم در فقه امامیه و شیوه کتابخانه‎ای با بررسی مفاد آیه مذکور و نظرات اهل تفسیر و اعمال اجتهادی قاعده تزاحم به نتیجه ترجیح رعایت شئون مناسبت مراسم حزن بر شئون شادی دست یافته است.

کلیدواژه ها:

شعائر الهی ، تعظیم شعائر ، تزاحم ، ترجیح اهم ، امتثال