ارزیابی شاخص های بهینه آسایش اقلیمی و آینده نگری تنش های گرمایی در شهر زاهدان؛ (راهبردی جهت سازگاری با تغییر اقلیم)

تنش های گرمایی در فصول گرم سال، افراد بسیاری را در معرض خطر گرمازدگی و سایر عوارض ناشی از گرما قرار می دهند. هدف تحقیق حاضر، ارزیابی جامع شاخص های تنش گرمایی و مدل سازی تغییرات اقلیمی در شهر زاهدان است تا بتوان با درک بهتر تاثیرات متقابل عوامل اقلیمی و شهری، راهکارهای موثری برای افزایش تاب آوری شهری ارائه نمود. برای این منظور، فراسنج های اقلیمی مورد نیاز محاسبه شاخص ها برای دوره مشاهداتی (۱۹۸۵-۲۰۱۴) از سازمان هواشناسی کشور اخذ گردید. برونداد روزانه دمای کمینه و بیشینه سه مدل «CNRM-CM۶-۱»، «CNRM-ESM۲-۱» و «MIROC۶» نیز جهت شبیه سازی های آینده (۲۰۹۹-۲۰۱۵) تحت دو سناریوی «SSP۲-۴.۵» و «SSP۵-۸.۵» از وبسایت «ESGF» دریافت شد. برای انتخاب نمایه بهینه تنش دمایی، نخست مقادیر شاخص های مختلف محاسبه و سپس براساس معیار اهمیت وزن نسبی، شاخص مناسب تعیین­گردید. در ادامه میزان دقت و کارایی خروجی خام GCMهای منتخب، در قالب دیاگرام تیلور مورد ارزیابی قرارگرفت و اریبی مدل ها نیز با کاربرد روش مقیاس گذاری واریانس تصحیح شد. نتایج نشان­داد اگرچه شاخص های زیست اقلیمی شرایط نسبتا مشابهی از وضعیت تنش های گرمایی زاهدان ارائه می دهند اما برمبنای معیار اهمیت نسبی دو فراسنج دمای هوا و رطوبت نسبی به­ترتیب با وزن نسبی ۵۶۸/۰ و ۴۰۹/۰ تفاوت چشمگیری با دیگر پارامترها دارند؛ بنابراین شاخص های DI «Thom»، «DI Mistry» و «MDI» که مبتنی بر این دو پارامتر محاسبه­می شوند به­دلیل انحراف معیار کمتر و وزن نسبی بالاتر، به عنوان شاخص های مطلوب تعیین تنش های دمایی در منطقه انتخاب شدند. برونداد حاصل از اجرای گروهی مدل ها نیز نشان­داد که روند افزایشی دما تا انتهای سال ۲۰۹۹ تحت هر دو سناریوی «SSP۲-۴.۵» و «SSP۵-۸.۵» به­ترتیب با مقدار Z من-کندال ۶۸/۹ و ۲۱/۱۲ (دمای بیشینه) و ۳/۸ و ۴۷/۱۱ (دمای کمینه) در سطح اطمینان ۹۹/۰ معنی دار است. بدین­ترتیب با توجه به آینده نگری شاخص DI، ماه های آبان، آذر و اسفند پیشتاز روند صعودی این نمایه هستند که در بازه زمانی ۲۰۹۹-۲۰۶۶ مقادیر آن طی ماه های ذکرشده به­ترتیب ۴/۴، ۱/۴ و ۵/۳ درجه سلسیوس نسبت به دوره پایه افزایش خواهد یافت. یافته های این پژوهش می تواند در تدوین برنامه های آمایش شهری و طراحی فضاهای شهری سازگار با اقلیم، به­منظور کاهش اثرات سوء گرمایش جهانی بر آسایش ساکنان زاهدان، مورد استفاده قرارگیرد.

کلیدواژه ها:

تغییر اقلیم ، سازگاری ، شاخص های زیست اقلیمی ، مدل های «CMIP۶» ، آنالیز وزن نسبی