چگونه مدرسه را بر اساس ساحت های شش گانه سند تحول طراحی کنیم؟

چکیده سند تحول بنیادین آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران، به عنوان یک نقشه راه جامع برای نظام تعلیم و تربیت کشور، با هدف پرورش انسان تراز انقلاب اسلامی تدوین شده است. در این سند، شش ساحت تربیتی به عنوان ابعاد مختلف رشد و تعالی انسان معرفی شده اند که عبارتند از: ساحت تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی؛ تربیت اجتماعی و سیاسی؛ تربیت زیستی و بدنی؛ تربیت هنری و زیبایی شناختی؛ تربیت علمی و فناورانه؛ و تربیت اقتصادی و حرفه ای. تحقق این ساحت ها در بستر مدرسه، نیازمند بازاندیشی در طراحی و اداره مدارس و تحول در برنامه ریزی های آموزشی، مدیریتی و فرهنگی است. این مقاله با هدف بررسی راهکارهای طراحی مدرسه ای متناسب با این شش ساحت تربیتی تدوین شده است. ابتدا ساحت ها به تفکیک معرفی شده اند و ابعاد هر یک با توجه به نیازهای دانش آموزان و جامعه تحلیل گردیده است. سپس نقش مدرسه در تحقق این ساحت ها به عنوان محیطی یاددهنده، تربیت محور و مشارکت جو مورد بررسی قرار گرفته است. بر این اساس، طراحی مدرسه ای مطلوب، مستلزم نگاهی چندبعدی است که در آن فضای فیزیکی، محتواهای آموزشی، روش های تدریس، فعالیت های فوق برنامه، روابط انسانی و سبک مدیریتی همگی در جهت تحقق تربیت متوازن و همه جانبه عمل کنند. در بخش اصلی مقاله، به تفصیل به راهبردهای طراحی مدرسه برای تحقق هر یک از ساحت ها پرداخته شده است. به عنوان نمونه، برای ساحت تربیت اعتقادی، عبادی و اخلاقی، بر ایجاد فضای معنوی در مدرسه، نقش الگویی معلمان، و طراحی برنامه های دینی و اخلاقی تاکید شده است. در زمینه تربیت اجتماعی و سیاسی، اهمیت شوراهای دانش آموزی، تمرین گفت وگو، مسئولیت پذیری و مشارکت جویی مورد توجه قرار گرفته است. برای تربیت زیستی و بدنی، توسعه فعالیت های ورزشی، بهداشت فردی و سلامت روانی مدنظر قرار گرفته و در ساحت هنری و زیبایی شناختی، به گسترش فعالیت های هنری، تقویت ذوق و سلیقه هنری و آموزش مهارت های هنری پرداخته شده است. تربیت علمی و فناورانه نیز با تمرکز بر پژوهش محوری، تقویت تفکر انتقادی، و استفاده از فناوری های نوین مطرح شده، و در نهایت تربیت اقتصادی و حرفه ای با توجه به آموزش مهارت های زندگی، کارآفرینی، مدیریت مالی شخصی و آشنایی با مشاغل گوناگون تبیین گردیده است. همچنین، نقش کلیدی مدیران و معلمان در پیاده سازی این ساحت ها به عنوان کنشگران اصلی تحول مدرسه مورد تاکید قرار گرفته و به ضرورت توانمندسازی حرفه ای آنان اشاره شده است. در پایان، چالش های اجرایی مانند نبود منابع کافی، مقاومت فرهنگی، و ناهماهنگی در سطوح سیاست گذاری شناسایی شده و راهکارهایی برای عبور از این موانع ارائه گردیده است. این مقاله نتیجه می گیرد که تحقق مدرسه ای بر مبنای ساحت های شش گانه، مستلزم نگاهی کل نگر، مشارکت جویانه و خلاقانه است؛ نگاهی که مدرسه را نه صرفا محیطی برای انتقال دانش، بلکه بستری برای رشد همه جانبه و متوازن نسل آینده می داند.

کلیدواژه ها:

کلمات کلیدی : سند تحول بنیادین ، ساحت های تربیتی شش گانه ، مدرسه متحول ، تربیت همه جانبه ، طراحی آموزشی