بررسی نقش هنر گچبری در دوره ساسانی و تاثیر آن بر معماری ایران

ساسانیان در دوره حکومت خود با تکمیل دومین شیوه مدون معماری ایرانی-معماری پارتی، نسبت به دوره های قبل، شیوه های مستقل و متمایز در طرح ها، اجزا، عناصر و مصالح مختص به خود ایجاد کرده اند که اهمیت بررسی وضعیت معماری ساسانیان را نشان میدهد. در این پژوهش با توجه به اهمیت دوره ساسانیان به عنوان یکی از دوره های شکوفایی و درخشش همه جانبه تاریخ معماری و شهرسازی ایران و تداوم معماری این دوره در بسیاری از طرح ها، عناصر و اجزای معماری اسلامی (به ویژه در حوزه ایران، آسیای میانه و عراق) و حتی سایر کشورهای جهان، با استفاده از روش مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و روش تحلیل محتوای کتب و اسناد تاریخی، تالش شده است با پرداختن به هدف اصلی مقاله یعنی «تاثیر گچبری در معماری بناها و عناصر شاخص در دوره ساسانیان و بررسی ویژگیهای آن بر معماری ایران»، گامی در مسیر واکاوی و معماری این دوره و تداوم آن به عنوان چراغراهی در تاریخ معماری ایران برداشته شود. نتایج بررسیها نشانگر آن است که مهمترین مشخصه های معماری ساسانی، شامل استفاده از پلنهای با عناصر ایوان، گنبدخانه و صحن، استفاده گسترده از مصالح در دسترس (سنگ آهک، سنگ تراشیده، آجر، خشت، چینه، گل و گچ و چوب و ...)، استفاده استادانه از سنگ آهک و مالت گچ در ساخت بناهای مختلف، طاقهای گهواره ای و شلجمی شکل، طاقهای نعل اسبی و تیزه دار و نیز پوششهای طاق و تویزه و قوس ها، تویزه های گلی و گچی پیش ساخته و تیرهای چوبی به کار رفته در سازه ها و همچنین برپایی سازه های طاق و گنبد بر فضاهای چهارگوش وسیع، به عنوان مهمترین دستاوردهای معماری در این دوره می باشد. بر اساس بررسی و تحلیل صورت گرفته در تعدادی از بناها، می توان به مهمترین خصوصیات معماری ساسانی از جمله نامتقارن بودن ساختار هندسی، جدایی بخش اندرونی و بیرونی، تنوع فضایی فراوانی و نقش مهم ایوان در سازمان فضایی ابنیه اشاره کرد.

کلیدواژه ها:

هنر گچبری ، دوره ساسانیان ، معماری ایران ، شهرسازی ، هنر معماری