زیست شناسی پسیل پدهEgeirotrioza ceardi (Hem.: Triozidae) در استان تهران

سابقه و هدف: گونه پده (Populus euphratica) درختی سریع الرشد از خانواده Salicaceae است که به صورت بیشه زارهای طبیعی در بیشتر مناطق ایران وجود دارد. این گونه گیاهی به عنوان یکی از منابع ارزشمند برای تولید چوب محسوب می شود. پسیل Egeirotrioza ceardi از خانواده Triozidae، یکی از آفات مهم و اختصاصی درختان پده در رویشگاه های طبیعی و دست کاشت کشور از جمله استان تهران به شمار می آید. این آفت با ایجاد تراکم بالای گال، موجب اختلال در عمل فتوسنتر، زرد شدن و ریزش پیش از موعد برگ ها می شود. در این پژوهش، زیست شناسی آفت و عوامل کنترل کننده طبیعی آن، در سال های ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ روی درختان پده در باغ ملی گیاه شناسی ایران مطالعه شد. هدف، تعیین نقاط قوت و ضعف این گونه پسیل و شناسایی عوامل موثر در کنترل جمعیت آفت است. مواد و روش ها: این بررسی در شرایط صحرایی و آزمایشگاهی انجام شد. برای بررسی تغییرات جمعیت مراحل زیستی پسیل پده، میزان خسارت آفت و دشمنان طبیعی آن، نمونه برداری منظم به فاصله هر هفته تا ۱۵ روز یکبار، روی ۱۰ تا ۱۲ اصله درخت پده انجام گردید. نمونه برداری به صورت تکان دادن ۲۰ شاخه (با طول ۵۰ سانتی متر) تصادفی از چهار جهت هر درخت، درون تله اشنایدر و به همین ترتیب برداشت تصادفی ۲۰ شاخه دیگر در این جهات انجام شد. پس از انتقال شاخه های قطع شده داخل کیسه های پلاستیکی به آزمایشگاه، تعداد ۸۰ برگ و ۲۰ سرشاخه از نمونه های هر درخت به طور تصادفی چیده شد. با مطالعه این نمونه ها در زیر استریو میکروسکپ، تعداد تخم و پوره های پسیل، تعداد گال و پوره های پارازیت شده توسط زنبور شمارش شد. برخی از نمونه ها پرورش داده شدند و تعدادی در الکل ۷۵ و ۸۰ درصد نگهداری گردیدند. برای بررسی بیولوژی آفت در شرایط کنترل شده، تعداد ۱۰۰ جفت حشره کامل نر و ماده (هر نمونه یک جفت حشره نر و ماده) روی شاخه نهال های گلدانی، محصور شده با کیسه های توری، رهاسازی و در شرایط طبیعت بررسی شدند. نتایج و یافته ها: در باغ گیاه شناسی ملی ایران، حشرات کامل پسیل E. ceardi، از اواسط اسفند، روی درختان پده ظاهر شدند و تا اوایل اردیبهشت، در طبیعت حضور داشتند. با توجه به تفاوت شرایط آب و هوایی طی دو سال، این حشرات از اواخر اسفند یا اوایل فروردین، همزمان با باز شدن جوانه های برگ شروع به تغذیه از این برگ ها کردند. حشرات ماده از اواخر اسفند یا اوایل فروردین شروع به تخم ریزی روی سرشاخه های جوان پده، لابه لای جوانه ها و سطوح فوقانی و تحتانی برگ های جوان نمودند. تعداد تخم های گذاشته شده توسط هر حشره ماده به طور متوسط در سال های ۱۳۹۷ و ۹۸ به ترتیب ۴۷/۱۳±۰۳/۷۵ و ۰۴/۱۲±۷۱/۶۳ عدد بوده است. میانگین دوره تخم گذاری حشرات ماده در سال ۹۷، ۹۸/۱±۳۰/۱۰ روز و در سال ۹۸، ۵۸/۱±۲۴/۷ روز محاسبه شد. تفریخ تخم ها و ظهور پوره های سن اول از اوایل فروردین یا اواسط این ماه آغاز شد. میانگین دوره جنینی تخم ها، در سال ۱۳۹۷، ۴۲/۳±۳۸/۱۰ روز و در سال ۹۸، ۲۳/۴±۸۷/۱۳ روز طول کشید. این حشره دارای ۵ سن پورگی است. پوره ها از شیره برگ ها تغذیه می کنند و داخل گال هایی روی سطوح فوقانی و تحتانی برگ ها مستقر می شوند. فعالیت پوره ها، از اوایل یا اواسط فروردین آغاز می شود و تا اواخر آبان، داخل گال های روی درخت پده مشاهده می شوند. پوره های سن پنجم، زمستان را داخل گال برگ های خشکیده سپری کردند. این حشره طی دو سال بررسی در باغ گیاه شناسی، یک نسل در سال ایجاد نمود. نسبت جنسی حشرات نر به ماده روی درختان پده، در سال ۱۳۹۷، ۱: ۴۴/۱ و در ۱۳۹۸، ۱:۹۲/۱ بوده است. در این بررسی، بیش از ده گونه از بندپایان شکارگر، روی مراحل زیستی این آفت فعالیت تغذیه ای داشتند. پرندگان نیز، شکارگر پوره ها و زنبورهایی از خانواده Encyrtidae و جنسspp.  Psyllophagus، پارازیت پوره های این آفت بودند. نتیجه گیری: اگر چه تغییرات آب و هوایی به ویژه وجود سرما و بارندگی زیاد در ماه های اسفند و فروردین، نقش عمده ای در کنترل جمعیت حشرات کامل این آفت داشت، اما دشمنان طبیعی موجود، نقش قابل ملاحظه ای در کنترل طبیعی این آفت نداشتند. در شرایط آب و هوایی تهران، یکی از زمانهای مناسب برای استفاده از راهکار های مبارزه شیمیایی علیه حشرات کامل پسیل پده، تخم، همچنین پوره های سن اول، قبل از ورود این پوره ها به داخل گال ها، اواخر اسفند تا اوایل اردیبهشت است. مناسب ترین روش کنترل مکانیکی، به صورت جمع آوری برگ های خشکیده و آلوده به گال، روی درختان پده و ریخته شده پای این درختان، از اواخر پاییز تا اوایل اسفند و بعد انهدام و سوزاندن این برگ هاست.

کلیدواژه ها:

استان تهران ، باغ گیاه شناسی ملی ایران ، پده ، پسیل پده ، دشمنان طبیعی ، ریخت شناسی ، زیست شناسی