واکاوی تاثیرات مفهوم جغرافیای سیاسی بر تولید ملی در ایران

این پژوهش با تمرکز بر مفهوم جغرافیای سیاسی، تاثیرات مداخلات خارجی و رقابت های قدرت های جهانی را بر تولید ملی ایران از دوره قاجار تا تحریم های نوین بررسی می کند. یافته ها نشان می دهد موقعیت استراتژیک ایران و منابع انرژی آن، همواره زمینه ساز مداخلاتی مانند امتیازنامه های استعماری (بانک شاهنشاهی، نفت دارسی)، تحریم های حداکثری، و سیاست های تعدیل ساختاری بوده است. در دوره قاجار، هجوم کالاهای خارجی و وابستگی به بازارهای جهانی، صنایع دستی ایران را نابود کرد. در دهه ۱۳۴۰، اصلاحات ارضی با الگوی آمریکایی، کشاورزی سنتی را تضعیف و مهاجرت روستاییان را تشدید نمود. در دهه ۱۳۷۰، اجرای اجماع واشنگتن به خصوصی سازی شتابزده و آزادسازی نرخ ارز انجامید که پیامدهایی چون تورم پنجاه درصدی و ناآرامی های اجتماعی را در پی داشت. تحریم های دهه ۱۳۹۰ نیز با قطع دسترسی به نظام مالی جهانی (SWIFT) و کاهش پنجاه درصدی درآمد نفتی، اقتصاد ایران را وارد رکود تورمی کرد. این مقاله با تاکید بر شکست الگوهای تقلیدی و وابسته، راه برون رفت را در اقتصاد مقاومتی می داند: کاهش وابستگی به نفت، توسعه فناوری های بومی، و تقویت همکاری های چندجانبه با بازیگران غیرغربی (اوراسیا، سازمان شانگهای). این چارچوب می تواند تهدیدهای ژئوپلیتیک را به فرصتی برای بازتعریف جایگاه ایران در نظم اقتصادی جهانی تبدیل کند.

کلیدواژه ها:

ژئوپلیتیک ، ژئواکونومی ، تولید ملی ، تحریم ها ، اقتصاد مقاومتی