آرایه ادبی کنایه در قرآن کریم و روایات

بدون تردید، قرآن کریم افزون بر اینکه یک کتاب مقدس دینی است که در مقام هدایت بشر و تشریع راه و روش زندگی برتر است تا آدمی را به سعادت دنیا و آخرت رهنمون سازد، یک شاهکار ادبی نیز هست که ضمن بهره گیری از فصیح ترین و بلیغ ترین اسلوب های بیانی عصر خود، این اسلوب ها را به کمال بیشتر نیز رسانده است. روشن است که فهم قرآن کریم و به عبارت دیگر، فهم صحیح قرآن کریم در گرو آشنایی بهتر و بیشتر با اسلوب های ادبی رایج در عصر نزول است؛ با تاکید بر اینکه در اختیار آفریننده هر متن ادبی از جمله خداوند است که با حفظ ساختار و الگوهای زبانی، در کاربرد آنها توسعه دهد و نوآوری کند. یکی از اسلوب های ادبی که به فراوانی در قرآن کریم به کار رفته اسلوب کنایه است. روایات معصومین نیز به پیروی از آیات قرآن کریم به بیان مقصود خود در قالب کنایه پرداخته اند، برخی از مهم ترین اغراض به کارگیری اسلوب کنایه نیز عبارتند از: ترک لفظی و به کار بردن لفظ زیباتر برای بیان معنایی، بر زبان نیاوردن نام زشت، رعایت ادب و مقتضای حیا و عفت، مبالغه در بیان چیزی، قصد اختصار و.... دانشمندان، کنایه های قرآن را یکی از جلوه های اعجاز بیانی قرآن دانسته اند، اما پیش و بیش از هر چیز کنایه یکی از اسلوب های هنری بیان است. که قرآن کریم از این اسلوب هنری و بیانی برای بیان پیام های خودش و تاثیرگذاری استوارتر و عمیق بر مخاطبان خود به نیکویی از آنها بهره گرفته است. جایگاه و نقش اسلوب کنایه در انتقال پیام های قرآن کریم به خوبی روشن می شود. برای یک مفسر قرآن آشنایی به مباحث ادبی و بلاغی بسیار لازم و ضروری است. آگاهی از اسلوب های بیان، از جمله کنایه، نقش بی بدیلی در تفسیر صحیح آیات شریفه دارد. بی تردید، غفلت از این اسلوب ها موجب سوءبرداشت ها و تفسیر ناصحیح احتمالی از قرآن خواهد شد. با بهره گیری از مباحث بیانی و بلاغی همچون کنایه می توان تصویرهایی زیبا از صحنه هایی که قرآن کریم آنها را حکایت کرده است ترسیم نمود و از این طریق، شیرینی و جذابیت بیشتری به تفسیر داده، به تاثیرگذاری عمیق تر تفسیر و معارف قرآن کریم بر انواع مخاطبان کمک کرد.

کلیدواژه ها:

کنایه ، صراحت بیان ، اسلوب هنری و اسلوب ادبی