بررسی توازن نحوی در شعر نظامی بر مبنای قرینه سازی

یکی از مهم ترین ویژگی های سبکی نظامی که در ساختار شعر از طریق الگوهای تکرار سبب هماهنگی و تناظر میشود، توازن نحوی است. توازن نحوی، با دربرگرفتن تکرارهای کلامی خلاق، به شیوه قاعده افزایی، عاملی نقشمند در ساخت موسیقی زبان و القای کلام است. خمسه نظامی را میتوان گنجینه ای ارزشمند از تکرارهای هنری دانست که اسباب ایجاد نظم را فراهم می سازند. نظامی با بهره گیری آگاهانه از نیروی زبان، به شیوه ترکیب و سازوارگی، مجموعه ای از واژگان را کنار هم قرار داده که در روابط نحوی، با اسلوب تکرار، مبناهای موسیقی را شکل می دهند. عامل مهمی که شاکله توازن نحوی را در خمسه بنا نهاده، وجود انواع قرینه است. قرینه، با ایجاد تکرارهای پنهان در متن، پیوندهایی جمال شناسانه خلق میکند که اساس موسیقی در شعر تلقی می شوند. نظامی در خمسه با تکرار نقشه ای دستوری و جابه جایی های نقشی، بر مبنای قرینه های نحوی و واژگانی، در ساخت زبانی شعر، و با چیدمان های نقشی یکسان و همسان سازی های هجایی، بر اساس قاعده قرینه های نحوی و هجایی در ساخت بلاغت شعر، سبب خلق توازن نحوی شده است. توازن نحوی در خمسه نظامی غالبا بر اساس الگوی تباین است که نسبت به الگوهای تشابه وجه هنری تری دارد و مخاطب را به تکرارهای پنهان در نظام همنشینی رهنمون می شود. این جستار می کوشد تا با ارائه رویکردهای نوین در حوزه تکرار، به شیوه توصیفی - تحلیلی، چشم اندازهای متفاوتی از زبان شعر نظامی عرضه کند.

کلیدواژه ها:

توازن نحوی ، خمسه نظامی ، ساخت زبانی و بلاغی ، قرینه سازی ، موسیقی