واکاوی زیبایی شناختی گزیده ای از رباعیات ایرج زبردست با تکیه بر نقد صورت گرایانه

از رویکردهای نقد ادبی که فارغ از نگرورزی به سازه های موثر در نوشتار ادبی، به سره گزینی قالب و هیئت بیرونی آثار می پردازد؛ جریان شکل گرایی است. جستار پیش رو، به بررسی و تحلیل زیبایی شناختی چند رباعی برگزیده از ایرج زبردست، سراینده معاصر ایرانی، با بهره گیری از رهیافت نقد صورت گرایانه می پردازد. در این پژوهش، ابتدا مبانی نظری نقد صورت گرایانه به اختصار تشریح می شود؛ سپس، با انتخاب چند رباعی برجسته از شاعر مذکور، به واکاوی دقیق عناصر ریختی آن ها پرداخته می شود. این عناصر شامل وزن، قافیه، ردیف، آرایه های ادبی مانند (جناس، استعاره، کنایه و تشبیه)، ساختار نحوی، و چگونگی ارتباط این عناصر با یکدیگر در ایجاد معنا و تاثیر زیبایی شناختی است. در این راستا، شگردهایی نظیر آشنایی زدایی، موسیقی کلام، بهره گیری از تصاویر بدیع، بازی های زبانی و انسجام ساختاری مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج این کاوش نشان می دهد که زبردست در رباعیات خود به طور ماهرانه ای از ظرفیت های ریختی این گونه شعری بهره برده است. استفاده هنرمندانه از وزن و موسیقی درونی کلمات، به کارگیری قافیه های بدیع و غیرتکراری، استفاده از صنایع ادبی در خدمت معنا، و ایجاد پیوند میان ریخت و درون مایه از ویژگی های بارز رباعیات او به شمار می رود. از سوی دیگر، ساختار فشرده و موجز رباعیات در کنار استفاده از عناصر متضاد و تقابل های معنایی، نشان می دهد که چگونه ریخت و محتوا در رباعیات زبردست در هم آمیخته شده و یک کل منسجم و تاثیرگذار را شکل داده اند.

کلیدواژه ها:

ایرج زبردست ، رباعی ، نقد صورت گرایانه ، زیبایی شناسی ، شعر معاصر فارسی