بررسی مولفه های هنجارگریزی در مجموعه رباعیات «سونات بلوط» اثر جلیل صفربیگی

چکیده هنجارگریزی از مفاهیم و اصطلاحات نقد فرمالیستی است و به انحراف از قواعد حاکم بر زبان هنجار و بر هم زدن هماهنگی و نظم زبان متعارف و معمولی اشاره دارد. این روش یکی از مهمترین شیوه­های برجسته سازی و آشنایی­زدایی در زبان شاعران است. در نظریه لیچ، هنجارگریزی در شکل های مختلفی همچون: هنجارگریزی واژگانی، نحوی، آوایی، نوشتاری، معنایی، گویشی، سبکی و زمانی مطرح شده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی – تحلیلی انجام شده و در چارچوب مکتب ساخت گرایی و بر مبنای الگوی هشت گانه هنجارگریزی لیچ، به بررسی مجموعه رباعیات «سونات بلوط» اثر جلیل صفربیگی پرداخته است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که در اثر مورد بررسی، هنجارگریزی معنایی بسامد چشمگیری دارد و در آن از آرایه هایی همچون: تشبیه، استعاره، تشخیص و حس آمیزی به منظور تقویت قدرت تخیل، عینی کردن مفاهیم ذهنی و تسهیل قیاس و ادراک میان دو حس برای خواننده استفاده شده است؛ همچنین نمود آشنایی زدایی  با سایر انواع هنجارگریزی کمتر است. شاعر محرومیت و کمبود امکانات را ظلم بزرگی در حق مردم ایلام می داند و برای نشان دادن شرایط نامناسب، فقر و وضعیت اسفبار جامعه که بر شعر وی تاثیرگذار بوده، به خلق کلمات و ترکیباتی نو و بدیع چون: «غربت اندوزی»، «گل دوزی زخم»، «رنگ های زخمی»، «غربت غلیظ» و ... دست زده است.

کلیدواژه ها:

واژگان کلیدی: نقد ادبی ، ساختارگرایی ، هنجارگریزی ، سونات بلوط ، جلیل صفربیگی