ارزیابی پتانسیل استفاده از پساب صنعتی تصفیه شده در پروژه های بیابان زدایی با تاکید بر تجربیات موفق در ایران و جهان

گسترش بیابان ها و افزایش نرخ بیابان زایی در مناطق خشک و نیمه خشک جهان، به ویژه در ایران، به دلیل فشار فزاینده بر منابع آبی، تغییرات اقلیمی و بهره برداری ناپایدار از منابع خاک و پوشش گیاهی، یکی از مهم ترین چالش های زیست محیطی عصر حاضر به شمار می رود. در این میان، پساب های صنعتی تصفیه شده، که اغلب به عنوان پسماندهای کم ارزش یا آلاینده در نظر گرفته می شوند، در صورت بهره گیری از فناوری های نوین تصفیه، می توانند به عنوان منبعی پایدار و جایگزین برای تامین آب مورد نیاز پروژه های بیابان زدایی مورد استفاده قرار گیرند. این مقاله با هدف ارزیابی علمی و عملی پتانسیل بهره برداری از پساب های صنعتی تصفیه شده در طرح های مقابله با بیابان زایی، به بررسی کیفیت پساب های منتخب صنعتی در ایران، استانداردهای بین المللی تصفیه و تجارب موفق داخلی و جهانی در این زمینه می پردازد. روش تحقیق شامل مرور منابع علمی، تحلیل داده های کیفی و کمی از پساب های تصفیه شده در صنایع پتروشیمی، فولاد، غذایی و نساجی، و نیز بررسی نمونه هایی از پروژه های جنگل کاری و پوشش زایی با استفاده از این منابع آبی در ایران، چین، هند و استرالیا است. بررسی ها نشان می دهد که پساب های صنعتی، در صورت تصفیه کامل و رعایت شاخص های ایمنی زیست محیطی، نه تنها قادرند گونه های مقاوم به شوری و خشکی مانند آتریپلکس، تاغ، اشنان و گز را تغذیه کنند، بلکه با کاهش فشار بر منابع آب زیرزمینی، نقشی موثر در پایداری اکولوژیکی و احیای اراضی تخریب شده دارند. همچنین، نمونه موردی پارک جنگلی ثامن الائمه در شمال استان قم، به عنوان بزرگ ترین پروژه جنگل کاری با استفاده از پساب صنعتی تصفیه شده در کشور، نشان دهنده امکان پذیری، کارایی و پایداری این رویکرد در عمل است. نتایج این پژوهش تاکید می کند که تلفیق فناوری تصفیه پیشرفته، انتخاب صحیح گونه های گیاهی، نظارت مستمر بر کیفیت آب و جلب مشارکت جوامع محلی، از جمله راهکارهای کلیدی موفقیت در استفاده از پساب های صنعتی در بیابان زدایی به شمار می روند.

کلیدواژه ها:

پساب صنعتی تصفیه شده ، بیابان زدایی ، آب جایگزین ، آتریپلکس ، جنگل کاری ، مناطق خشک و نیمه خشک ، ایران.