شناسایی و رتبه بندی عوامل موثر بر تغییر کاربری باغ های چای ایران (مورد مطالعه: منطقه لاکان، شهرستان رشت)

تغییر کاربری اراضی کشاورزی، امنیت غذایی، خودکفایی و اشتغال پایدار جامعه روستایی را با چالش مواجه ساخته و سبب ایجاد پیامدهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی بسیاری شده است. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی و رتبه­بندی عوامل موثر در تغییر کاربری باغ­های چای منطقه لاکان در شهرستان رشت است. شناسایی عوامل موثر از طریق طراحی درخت تصمیم جامع و تعیین معیارها و زیرمعیارهای مختلف با بهره­ گیری از پیشینه پژوهش و نظر ۱۵ نفر از خبرگان محلی، صورت گرفت. اولویت ­بندی و تعیین شدت اثرگذاری عوامل موثر نیز با استفاده از رهیافت­های تحلیل سلسله مراتبی فازی (FAHP)، تحلیل سلسله مراتبی فازی کروی (SFAHP) و تحلیل سلسله مراتبی خاکستری (GAHP) محقق گردید. در این راستا، پرسشنامه مقایسه زوجی بر اساس درخت تصمیم طراحی شد و اطلاعات مورد نیاز از ۱۵ خبره نمونه با مصاحبه حضوری و تکمیل پرسشنامه جمع­آوری گردید. نتایج نشان داد که عامل اقتصادی مهم ترین پیشران تغییر کاربری باغ­های چای است. در بین زیرمعیارهای اقتصادی، "کوچک شدن وسعت باغ­های چای و پراکندگی آن ها"، "ارزش اقتصادی بالای زمین باغ­های چای به علت نزدیکی به شهر رشت و مناطق گردشگری" و "درآمد ناکافی چای­کاری" به ترتیب با متوسط وزن نسبی ۱۳/۸۲، ۱۳/۵۹ و ۱۲/۰۵ درصد در رهیافت ­های سه ­گانه مورد استفاده، مهم ترین عوامل اقتصادی اثرگذار بر تغییر کاربری باغ­های چای می­باشند. معیارهای "مشکلات و خلاء قانونی" و "نظارت قانونی و اجرای قانون" به ترتیب در جایگاه دوم و سوم اهمیت قرار دارند. از این رو، توجه به مقوله ­های اقتصادی و قانونی در اولویت برنامه­ های سیاستی مرتبط با حفظ و جلوگیری از تغییر کاربری باغ­ های چای است.

کلیدواژه ها:

درخت تصمیم ، رویکرد فازی ، رویکرد فازی کروی ، رویکرد خاکستری ، تغییر کاربری زمین