نقش ارزشیابی در تحقق تربیت تمام ساحتی بر اساس سند تحول بنیادین آموزش و پرورش

چکیده در نظام تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران، «تربیت تمام ساحتی» به عنوان یکی از مفاهیم کلیدی سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، ناظر بر رشد متعادل و همه جانبه دانش آموزان در ابعاد اعتقادی، عبادی، اخلاقی، فردی، اجتماعی، علمی، هنری، زیستی و اقتصادی است. بر این اساس، همه مولفه های نظام آموزشی، از اهداف و محتوای درسی گرفته تا شیوه های تدریس و ارزشیابی، باید در خدمت این الگوی جامع تربیت قرار گیرند. یکی از مهم ترین و درعین حال کمتر توجه شده ترین عناصر در این زمینه، ارزشیابی آموزشی است؛ عنصری که در صورت طراحی صحیح، می تواند نه تنها ابزاری برای سنجش یادگیری، بلکه محرکی برای تعمیق و جهت دهی به فرآیند تربیت دانش آموزان باشد. این مقاله با رویکردی نظری-تحلیلی، به بازخوانی جایگاه ارزشیابی در تحقق تربیت تمام ساحتی در چارچوب سند تحول بنیادین می پردازد. ابتدا مفاهیم کلیدی چون ارزشیابی، تربیت تمام ساحتی و مبانی ارزشیابی سازنده گرا مورد بررسی قرار گرفته، سپس سیاست های ارزشیابی مندرج در سند تحول بنیادین، برنامه درسی ملی و اسناد پشتیبان تحلیل می شود. در گام بعد، مقاله به تحلیل انتقادی وضعیت کنونی نظام ارزشیابی در آموزش و پرورش ایران می پردازد؛ جایی که همچنان الگوهای سنجش نمره محور، تک بعدی و حافظه محور غالب اند و عملا با اهداف تربیت تمام ساحتی فاصله ای معنادار دارند. نتایج این تحلیل نشان می دهد که ارزشیابی موجود، بیش از آنکه ابزاری در خدمت رشد همه جانبه باشد، به ابزار کنترل، طبقه بندی و فشار روانی برای موفقیت تحصیلی تقلیل یافته است. در ادامه، مقاله با اتکا به دیدگاه های نظری معاصر در حوزه ارزشیابی آموزشی، مانند ارزشیابی کیفی-توصیفی، ارزشیابی سازنده گرا، خودسنجی و هم سنجی، به ارائه ویژگی های یک نظام ارزشیابی هم راستا با تربیت تمام ساحتی می پردازد. چنین نظامی باید علاوه بر سنجش دانش، به سنجش مهارت های اجتماعی، ارزش های اخلاقی، شایستگی های زیستی و توانمندی های هنری و عاطفی دانش آموزان نیز توجه کند و این امر مستلزم تغییر در نگاه مدیران، معلمان و سیاست گذاران به مفهوم ارزشیابی است. در نهایت، مقاله پیشنهادهایی برای طراحی و پیاده سازی ارزشیابی هایی ارائه می کند که با فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی-ایرانی و اهداف سند تحول بنیادین هم سویی بیشتری داشته باشند. این پژوهش می کوشد تا با نگاهی انتقادی و پیشنهادگرایانه، ارزشیابی را از جایگاه ابزاری برای سنجش عملکرد، به ابزاری برای پرورش شخصیت و رشد همه جانبه دانش آموز ارتقاء دهد؛ هدفی که تحقق آن، در گرو بازاندیشی اساسی در فلسفه و سازوکارهای ارزشیابی آموزشی در ایران است.

کلیدواژه ها:

آموزش و پرورش ، ارزشیابی آموزشی ، تربیت تمام ساحتی ، سند تحول بنیادین ، ارزشیابی تربیتی