بررسی جایگاه کتب درسی در توجه و ترغیب دانش آموزان به ابعاد مشارکت دینی: کاربست تحلیل محتوا

مشارکت دینی به انسان بینشی عمیق و گسترده میدهد و او را در درک خاستگاه و هویت خویش یاری کند. مشارکت دینی معطوف به کنشهای دینی داوطلبانه است که همواره به دلیل مسلمان بودن مردم ایران بر سایر انواع مشارکتها برتری داشته است و همواره برای مردمان ایران این نوع مشارکت از تقدس بالایی برخوردار است، بنابراین موضوع مشارکت دینی باید در همان مقطع ابتدایی مورد توجه قرار گیرد و محتوای کتب درسی به گونه ای طراحی شوند که بوجود آورنده و ترغیب کننده این نوع مشارکت باشند. در این راستا پژوهش حاضر با هدف تحلیل محتوای کتب درسی مقطع ابتدایی از جهت توجه و ترغیب دانش آموزان به ابعاد مشارکت دینی بود. پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و بر اساس ماهیت و شیوه گردآوری داده ها، توصیفی از نوع تحلیل محتوا کمی بود. جامعه پژوهش حاضر با نظر اساتید و متخصصان و با توجه به هدف پژوهش، محتوای برنامه درسی هدیه های آسمان و قرآن دوره ابتدایی آموزش و پرورش ایران در سال تحصیلی ۱۴۰۴-۱۴۰۳ بود که مجموعه این محتواها ۱۱ جلد کتاب درسی را شامل می شد. از آنجا که ضرورت بررسی تمامی محتواها وجود داشت، نمونه گیری انجام نشد و کل جامعه مورد مطالعه قرار گرفت. ابزار پژوهش چک لیستی بود که بر اساس پژوهش های قبلی و نظر متخصصان حوزه جامعه شناسی تشکیل شد و محتوای کتاب های قرآن و هدیه های آسمان در بخش های متن، تصویر و تمرین ها مورد تحلیل قرار داده شد. نتایج حاصل از شمارش فراوانی حاکی از آن بود که کتب درسی دوره ابتدایی از لحاظ معرفی و شناساندن متغیرهای مشارکت دینی (شناختی، عقیدتی و عبادی) عملکرد مطلوبی دارند اما متاسفانه در متغیرهای عواطف و احساسات؛ تعهد و تعلق؛ و روانی عملکرد ضعیفی دارند و این عدم توازن سبب کاهش مشارکت دینی دانش آموزان در طول زمان شده است. همچنین نتایج نشان داد که کتب درسی قرآن از لحاظ آموزش مشارکت دینی عملکرد موفقتری نسبت به کتب درسی هدیه های آسمانی دارد.

کلیدواژه ها:

مشارکت دینی ، ابتدایی ، محتوای درسی