کارکرد شناختی وجه فعل در زبان فارسی

پژوهش حاضر با هدف بررسی کارکرد شناختی وجه فعل در ایجاد فضاهای ذهنی در زبان فارسی، در چارچوب زبانشناسی شناختی انجام شده است. بر این اساس نخست نگارنده بر آن است کارکردهای شناختی وجه فعل در ساخت فضاهای ذهنی در زبان فارسی را مورد بررسی قرار دهد و مشخص سازد که از انواع سهگانه وجوه فعل کدام یک نقش فضاساز را در زبان فارسی ایفا می کنند و پس از آن می کوشد توجیهی برای کارکردهای شناختی آن بیابد. داده های پژوهش از جملات ساده و مرکب منابع نوشتاری و گفتاری گردآوری شده و با روش توصیفی-تحلیلی بررسی شده اند. یافته ها نشان می دهند که وجوه فعل در زبان فارسی نقش فضاساز را داشته و زبان فارسی از وجوه متفاوت فعل برای ایجاد فضاهای ذهنی بهره می برد. با وجود این از میان انواع وجوه فعل، تنها وجه التزامی و امری نقش فضاساز را داشته اند و فضایی را در تقابل با فضای واقعیت خلق می کردند. این وجوه با ارجاع به زمانی جلوتر از نقطه ارجاع زمانی باعث به وجود آمدن فضای ذهنی در ذهن گوینده و شنونده می شوند که در این فضا امکان و عدم امکان رخداد فعل وجود دارد. در مقابل، وجه اخباری نقش مستقلی به عنوان فضاساز ندارد و صرفا بازنمایی واقعیت در فضای پایه را بر عهده دارد.

کلیدواژه ها:

زبانشناسی شناختی ، فضاهای ذهنی ، وجه فعل ، فضاسازها