بررسی تقابل وحدت و کثرت در نظریه تشکیک ملاصدرا و تاثیر آن بر نظریه علم الهی

یکی از مهم ترین مسائل وجودشناسی، بحث در باره وحدت و کثرت است که از دیر باز مورد تتبع و تفحص بشر بوده است و حال می توان این مساله را از مدخل دیگری مورد بحث قرار داد؛ با این بیان که تشکیک وجود نظریه ای است در خصوص تبیین کثرات وجود بر اساس وحدت وجود، که اصطلاحا از آن به نظریه وحدت در کثرت و کثرت در وحدت تعبیر می شود و عمده در دشواری فهم مطلب در همین جاست که اگر وحدت و کثرت دو مفهوم مقابل یکدیگرند، پس آیا وحدت در عین کثرت نوعی پارادوکس نیست؟ اینجاست که به نظر می رسد که اولین مطلب مهم در فهم تشکیک، فهم چگونگی تقابل وحدت و کثرت است که همه بزرگان بر دشواری آن متفقند، همچنان که خود صدرالمتالهین معتقد است که کیفیت تقابل بین واحد و کثیر از علوم ربانیه ای است که عقل اهل نظر و متفکران در آن حیران گردیده و معرفت به آن تنها بهره راسخان در علم بوده است. حال مساله این است که نسبت بین واحد و کثیر از چه نوعی است؟ آیا تشکیک است یا تمانع و تقابل؟ در این پایان نامه سعی بر آن شده است تا در راه جستجوی پاسخ این پرسش ها، ضمن بررسی انواع تقابل مشهور و احکام آنها، از نگاه حکمایی چون ابن سینا و شیخ اشراق به مساله غفلت نشود و در گام نهایی به نظر مختار صدرالمتالهین و دیدگاه ایشان در این زمینه پرداخته شود. ایشان در نظر نهایی خویش به تقابل تشکیکی بین وحدت و کثرت قائل است و بر اساس مبانی خویش به تبیین آن می پردازد. از طرف دیگر در این تحقیق، به نظریه علم الهی خواهیم پرداخت و آن را از نگاه این سه حکیم نامدار (ابن سینا، شیخ اشراق، صدرالمتالهین) بررسی کرده و در ضمن بیان خواهیم کرد که چگونه صدرالمتالهین توانسته است بر اساس نظریه تقابل تشکیکی، علم الهی به ایجاد ممکنات را تبیین نماید. ایشان بر اساس علم حضوری خداوند به ذات خویش و نیز بر اساس نظام علی- معلولی تشکیکی وجود که در آن واقعیت برتری مانند علت مناط این همانی عینی بین خود و همه معالیل ناقص تر از خویش می باشد، علم حضوری علت به خویش را که به سبب بساطت واقعیت علت اجمالی است، بعینه علم پیشین بالتفصیل به همه معالیل می داند.