کتاب های تصویری هزارویک شب، بستری برای گفتگوی سنت های تصویری: مطالعه موردی کتاب های تصویری شهرزاد و عروس قصه گو

امروزه کتاب­ های تصویری بی­شماری با موضوع افسانه­ها و ادبیات کهن برای کودکان و نوجوانان بازنویسی می­شود تا آنان را به هویت خویش پیوند دهد و از جمله افسانه­هایی که بسیار مورد توجه نویسندگان کودک بوده­است، هزارویک­شب است. دلیل آن تنوع داستان­ها و حضور موجودات تخیلی و افسانه­ای و هم چنین فضایی وهم­آلود و فانتزی این داستان­هاست. بسیاری از این کتاب ها دارای تصاویری هستند که با الهام و اقتباس از هنر های سنتی و کهن ایران در راستای رسیدن به این فضای بومی خلق شده اند. پژوهش حاضر که از منظر هدف کاربردی و از منظر ماهیت داده­ها در زمره پژوهش­های کیفی تلقی می شودا استفاده از منابع کتابخانه­ای و اینترنتی انجام شده است. این پژوهش از طریق بررسی ساختار بصری در کتاب های تصویری هزارویک شب، در پی پاسخ به این پرسش است که تصویرگران ایرانی برای رسیدن به فضاهای بومی از چه مولفه های ساختاری استفاده کرده­اند؟ جامعه آماری پژوهش حاضر تمامی کتاب های تصویری با موضوع داستان­های هزارویک­شب در بازه زمانی ۱۳۴۰ تا ۱۴۰۰ در ایران (۱۰۳ عنوان) است که در این میان دو کتاب، یعنی عروس قصه­گو و شهرزاد، به عنوان نمونه های شاخص که می تواند معرف سبک و نگرش غالب باشد، مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج حاصل از بررسی و تحلیل نمونه­ها نشان می­دهد که حضور عناصر بومی در تصویرگری از طریق الهام و استفاده­ از هنر دوره یا دوره­های مختلف هنری ایران به صورت تلفیقی صورت می­گیرد و تصویرگر گاه از طریق شخصیت پردازی و ترکیب­بندی و فضاسازی، این فضای بومی را خلق می­کند. گاه این منابع الهام به طور هدفمند و با توجه به موضوع داستان انتخاب می­شود که در کتاب­­های مورد بررسی با توجه به موضوع داستان که ظلم بر زنان است؛ این منابع الهام شامل هنر پیکرنگاری درباری و هنر قاجار است که خود یادآور دورانی خفقان­آور برای زنان در تاریخ ایران است.

کلیدواژه ها:

واژگان کلیدی: تصویرسازی ، کتاب تصویری ، کتاب کودک ، ادبیات کهن ، بازنویسی ، بازآفرینی ، هزارو یک شب