نمادشناسی  نقش  مهار  مارهای  درهم­ تنیده  جیرفت  به ­دست  انسان

صحنه مارهای مهارگشته به ­دست انسان و یا انسان - حیوان، یکی از نقوش بارز و منحصر به­ فرد تمدن پنج ­هزار ساله جیرفت است. رمزگشایی این نقش می­تواند نقطه آغازی در جهت شناسایی اعتقادات، باورها و تفکرات مردمان تمدن هلیل­رود (جیرفت) و پس از آن در دیگر نقاط ایران باشد. با این تفاسیر، «مار» در تمدن باستانی جیرفت بر چه معانی و مفاهیمی دلالت دارد و هدف انسان از مهار مارها در نقوش زیبا و تکرارشونده این تمدن باستانی چیست؟ نمادشناسی نقوش مار و مارهای درهم ­تنیده و مهار آن به ­دست انسان در تمدن هلیل­رود، هدف این پژوهش است. این پژوهش از نوع کیفی و بنیادین، روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و شیوه گردآوری داده­ها، اسنادی و میدانی است.  در صحنه­های مشترک بسیاری، شاهد این امر هستیم که یک انسان، مارهای غول­پیکر را با دستان خویش مهار کرده ­است. مار همواره جایگاه خاصی در باورها و اعتقادات انسان داشته و علی­رغم جایگاه کیهان شناختی خاص خود، در وجوه مختلف رفتاری و نمادین­اش، مملو از تضادهاست و دارای مفاهیمی مانند: آب ، باروری، زن، آلت ذکور، درخت، ماه، خورشید، سلامتی و... است و از سویی با مفاهیمی چون پلیدی، گناه، شیطان، مرگ و ... پیوند می­خورد. شاید بتوان آن را از بارزترین نمونه­های تصویری «جمع قوای متضاد» در طبیعت دانست. با تحلیل در نقوش تقابل میان انسان و مار در این تمدن باستانی می­توان چنین استنباط کرد که انسان اساطیری، با مهار چنین جانوری در واقع پرده از اسرار درون خویش برداشته و در پی غلبه و در اختیار گرفتن تمامی نمادهایی است که مار بر آن دلالت می­کند.

کلیدواژه ها:

کلید واژه: تمدن هلیل رود ، مارهای نمادین ، مارهای درهم ­تنیده ، پهلوان باستانی