پدیدارشناسی ادراک مخاطبان از تفال به دیوان حافظ (مطالعه موردی: اساتید و دبیران ادبیات فارسی)

تفال با دیوان حافظ یک فرهنگ سنتی ایرانیان برای آگاهی از سرنوشتی است که در عالم غیب برای آدمیان و موجودات هستی رقم زده شده است. هدف پژوهش حاضر، مطالعه ادراک استادان و دبیران زبان و ادبیات فارسی از تفال به دیوان حافظ بود. رویکرد پژوهش، کیفی و روش پدیدارشناسی بود. میدان پژوهش، استادان و دبیران زبان و ادبیات فارسی بودند. نمونه­ گیری به ­شیوه هدفمند و ملاک ­محور است و تا اشباع نظری داده ها ادامه یافت و در نهایت ۱۵ نفر در پژوهش مشارکت داشتند. راهبرد پژوهش مصاحبه عمیق نیمه­ ساختاریافته بود. داده­ ها به روش هفت­ مرحله­ ای کلایزی تجزیه و تحلیل شدند. بر اساس یافته های پژوهش ۷۰ کد اولیه و ۱۹ مضمون فرعی (شامل: ارتباط با قرآن، اولیای خدا، علو مرتبه، استعداد خارق­العاده فطری، تقدس بخشی به دیوان حافظ، جایگاه تفال بین مردم، عوامل موثر در تفال به دیوان حافظ، تاریخچه تفال به دیوان حافظ، اعتقاد حافظ به فال، تفال به دواوین دیگر، نقش تفال در قدرت انتخاب، ریشه فال، زبان و هنر شعری، رمزپردازی و سمبولیسم غنی، شورآفرینی و امیدبخشی، رسایی بیان در شعر، توجه به روحیات و افکار مخاطب، موسیقی الفاظ و گوش­نوازی کلمات و توجه خاص به ایراد صنعت­های مختلف لفظی و معنوی) احصا شد که در در قالب ۵ مضمون اصلی (شامل: ویژگی­های شخصیتی حافظ، جایگاه دیوان حافظ، جایگاه تفال با حافظ، اختصاصات شعر حافظ، فرم وصورت شعر حافظ) طبقه­بندی شدند. در مجموع، اقبال به حافظ به گروهی ویژه منحصر نیست و فهم ابیات حافظ به ویژه برای آنان که از اهالی زبان و ادب فارسی هستند و به تدریس و آموزش آن می­ پردازند، پرمحتواتر و غنی­ تر جلوه می­ نماید. گاهی تفسیر و تاویل مضامین و سخن گفتن از فحوای کلام حافظ از منظرگاه استادان و معلمان این رشته زوایای عمیق­ تر­ و اندیشه­ هایی پیچیده ­تر از کلام حافظ را رمزگشایی می­ کند.

کلیدواژه ها:

پدیدارشناسی ، فال حافظ ، حافظ قرآن ، تفال ، تاویل پذیری