بررسی و تحلیل تزیینات گچی و آجری سرای قلمدانی، شهر همدان

سرای قلمدانی شهر همدان، که در سال ۱۲۲۴ ه.ق ساخته شده، از جمله بناهایی است که از لحاظ تزیینات از اهمیت زیادی برخوردار است. این بنا از لحاظ تزیینات آجرکاری و گچی از جمله بناهای شاخص شهر همدان قلمداد می‎ شود که تاکنون مطالعات جامعی درباره آن صورت نگرفته است. هدف این پژوهش مطالعه تزیینات آجری و گچی این بنا و تاثیر فرهنگ‎ های مختلف در شکل‎ گیری این تزیینات است تا بر اساس آن تاریخ ‎گذاری جدیدی برای ساخت و اجرای تزیینات بنا ارائه دهد. رویکرد این پژوهش کیفی بوده و برای جمع ‎آوری داده ‎ها از دو روش میدانی و اسنادی استفاده شده است. نتایج این پژوهش نشان می‎دهد که در سرای قلمدانی از گونه ‎های مختلف آجر برای ساخت و اجرای تزیینات سرای قلمدانی استفاده شده و نقوش ایجادشده عموما هندسی و گیاهی هستند. اگرچه نقش خفته ‎راسته با فرهنگ ایرانی منطبق بوده اما نقوش خورشیدی و کاسه بشقابی به تاثیر از فرهنگ غرب هستند. در اجرای تزیینات گچی، بندهای گچی برجسته را می ‎توان دارای منشا بومی دانست؛ اما در اجرای تزیینات سرستون‎ ها و شیارهای ستون‎ ها و همچنین نقوش کاسه ‎بشقابی ایجادشده با استفاده از گچ تاثیر فرهنگ غرب به خوبی قابل مشاهده است. لذا با توجه به تزیینات اجراشده می ‎توان گفت که سرای قلمدانی در دو دوره شکل گرفته است، دوره اول سال ۱۲۲۴ ه.ق است که مربوط به ساخت بنا بوده و در دوره دوم تزیینات این بنا اجرا شده که مربوط به اواخر دوره قاجار یا اوایل دوره پهلوی است.

کلیدواژه ها:

شهر همدان ، دوره قاجار ، سرای قلمدانی ، تزیینات آجری ، تزیینات گچی