گیاه دارویی و ادویه ای زنجبیل (Zingiber officinale Roscoe.): تحلیل تولید، بازار جهانی و پتانسیل های ایران در تولید و تجارت

زنجبیل (Zingiber officinale Roscoe.) گیاهی چندساله و ریزوم­دار بوده که به عنوان مهم ترین ادویه در تجارت جهانی مطرح می­باشد. ریزوم زنجبیل علاوه بر دارو به عنوان ادویه و طعم­دهنده در غذاها، نوشیدنی­ها و غیره کاربرد گسترده دارد و نیز توسط سازمان بهداشت جهانی و سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد به عنوان مکمل غذایی تعریف شده است. در این مطالعه، ضمن بررسی و تحلیل بازار جهانی این ادویه ارزشمند، پتانسیل­های ایران در خصوص تولید جهت تامین نیاز داخلی و ورود به مسیر صادرات بررسی شد. در این پژوهش، اطلاعات مربوط به میزان تولید، عملکرد و سطح زیرکشت زنجبیل در کشورهای مختلف از سایت سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) استخراج شد. به منظور ارزیابی تجارت زنجبیل، از اطلاعات صادرات و واردات زنجبیل در ایران و جهان طی سال های ۲۰۲۲-۲۰۱۰ میلادی مرکز تجارت جهانی استفاده شد. طبق ارزیابی­های به دست آمده، میزان تولید کل زنجبیل در جهان از ۵۷۱/۷۱۸/۱ تن در سال ۲۰۱۰ با افزایش ۱۸۳ درصدی به ۲۱۶/۸۷۴/۴ تن در سال ۲۰۲۲ رسیده است و هند، نیجریه، چین، نپال و اندونزی جزء کشورهای اصلی تولیدکننده زنجبیل در جهان طی این سال­ها بوده­اند. همچنین بررسی میزان تجارت جهانی زنجبیل نشان داد که صادرات این محصول از حدود ۹/۶۵۵ میلیون دلار در سال ۲۰۱۰ با رشد ۳۷ درصدی به ۵/۹۰۰ میلیون دلار در سال ۲۰۲۲ افزایش یافت و میزان واردات نیز با رشد ۹۷ درصدی از ۷/۵۶۸ میلیون دلار در سال ۲۰۱۰ به ۱۲۵/۱ میلیارد دلار افزایش داشت که این آمار بیانگر افزایش تجارت جهانی این محصول می­باشند. چین، هلند، هند، پرو و تایلند به عنوان کشورهای برتر صادرکننده و کشورهای آمریکا، ژاپن، هلند، آلمان و پاکستان به عنوان برترین واردکننده­های زنجبیل معرفی شدند. بررسی آمارهای ایران نشان داد که ارزش صادرات کل زنجبیل توسط ایران در سال ۲۰۲۲، ۰۰۰/۱۵ دلار بوده است، در حالی که میزان واردات از ۳۵/۱ میلیون دلار در سال ۲۰۱۰ به ۳۶/۶ میلیون دلار رسید که افزایش ۷/۴ برابری حجم واردات این محصول را نشان می­دهد. مقصد زنجبیل­های صادر­شده از ایران، کشورهای عراق و آذربایجان بوده و مبدا زنجبیل­های وارد­شده به ایران، کشورهای چین، امارات متحده عربی و هند بوده است. در ایران، استان تهران تنها استان تولیدکننده زنجبیل کشور بود که با ۳/۰ هکتار سطح زیر کشت معادل ۲۳ تن در هکتار زنجبیل در شرایط گلخانه­ای تولید نموده است. در ایران، تولیدات کمتر از حد نیاز داخلی موجب افزایش چشمگیر واردات نسبت به صادرات این گیاه شده است. بنابراین، با توجه به ارزیابی و موفقیت کشت محصولات مشابه در کشور، وجود اراضی وسیع و شرایط آب و هوایی بهینه به ویژه در استان­هایی مانند سیستان و بلوچستان و هرمزگان، پیشنهاد می­گردد که کشت زنجبیل مورد توجه قرار گیرد تا ضمن تامین بازارهای داخلی، به صادرات گسترده نیز دست یافت. همچنین با توجه به سطح زیر کشت گلخانه­های کشور که ۰۰۰/۲۴ هکتار می­باشد، با در نظر گرفتن متوسط تولید ۱۰ تن زنجبیل در هکتار، اگر تنها ۱۰ درصد از کشت گلخانه­ای موجود به کشت زنجبیل اختصاص داده شود، می­توان دست کم ۰۰۰/۲۴ تن زنجبیل تازه تولید نمود که به طور کامل پاسخگوی نیاز داخلی خواهد بود و امکان صادرات را نیز مهیا می­نماید.

کلیدواژه ها:

ادویه ها ، اسانس ، آنالیز بازار ، صادرات ، گیاهان دارویی ، واردات