ارزیابی آلودگی و سمیت محیطی عناصر بالقوه سمی در گردوغبار خیابانی شهر همدان، ایران

زمینه و هدف: گردوغبار خیابانی به عنوان منبع و مخزن انواع آلاینده ها، شناساگر مناسبی برای ارزیابی آلودگی اتمسفر محسوب می شود. از این رو، این پژوهش با هدف ارزیابی آلودگی و سمیت محیطی عناصر آرسنیک، روی، سرب، کادمیم و مس در گردوغبار خیابانی شهر همدان در سال ۱۴۰۲ انجام یافت. روش بررسی: در مجموع ۱۰۸ نمونه گردوغبار خیابانی از ۱۲ مکان نمونه برداری منتخب با کاربری های مسکونی، تجاری و صنعتی طی سه فصل بهار، تابستان و پاییز با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقه بندی شده برداشته شد و محتوی عناصر در آنها با روش ICP-OES خوانده شد. همچنین، مقادیر شاخص های PI، IPI و mERM-Q محاسبه شد. یافته ها: بیشینه میانگین محتوی عناصر (mg/kg) گردوغبار برای آرسنیک، روی، کادمیم و مس به ترتیب برابر با  ۵/۷۹، ۴۰۵، ۰/۷۵۸ و ۸۴/۸ مربوط به کاربری صنعتی و فصل پاییز و برای سرب نیز با ۱۱۰ مربوط به مناطق تجاری و فصل پاییز بود. نتایج محاسبه شاخص PI نشان داد که سطح آلودگی عناصر آرسنیک، روی، سرب، کادمیم و مس "متوسط" تا "خیلی زیاد" بوده است. میانگین مقادیر شاخص IPI نیز در دامنه ۲/۵۲ تا ۳/۹۰ متغیر و بیانگر شرایط آلودگی "زیاد" در همه مکان ها و فصول بود. از طرفی، مقادیر میانگین mERM-Q در نمونه های گردوغبار برابر با ۰/۲۹۹ و بیانگر ۲۱ درصد احتمال سمیت بود. نتیجه گیری: تاثیر فعالیت های انسانی، تغییرات فصلی و نوسانات منابع انتشار بر آلودگی عناصر بالقوه سمی گردوغبار خیابانی شهر همدان قابل توجه بوده است؛ لذا، شناسایی و کنترل منابع انتشار عناصر به ویژه در مناطق با سطوح آلودگی بیشتر به منظور حفظ سلامت اکوسیستم شهری و شهروندان توصیه می شود.

کلیدواژه ها:

Metal pollutants ، Dust ، Spatiotemporal variations ، Pollution index ، Environmental toxicity ، عناصر بالقوه سمی ، گردوغبار ، تغییرات مکانی-زمانی ، شاخص آلودگی ، سمیت محیطی