باور به سعدونحس ایام در عصر قاجاریه و پیامدهای سیاسی و اجتماعی آن

باور به احکام نجومی و تاثیر اجرام سماوی بر زندگی انسان، از کهن ترین باورهای ایرانیان است. این اعتقاد، نه تنها بخش مهمی از فرهنگ عامه بوده؛ بلکه در سطوح مختلف حکومتی، همواره نفوذ و گسترش بسیاری داشت. استفاده از احکام نجوم در لشکرکشی ، عقد پیمان ، جنگ وصلح، جلوس به تخت شاهی، شکار، سفر، خرید، تجارت، تعلیم وتعلم، دعا، درمان بیماری ، ازدواج، و... تنها نمونه هایی از تاثیر این باور در وجوه مختلف زندگی سیاسی و اجتماعی مردم در عصر قاجاریه بود. باور به میمنت و خوش یمنی و یا نحوست و بدیمنی برخی از روزها، بخش مهمی از اعتقاد به تاثیر افلاک بود؛ که به مرور با پاره ای از احکام دینی نیز، درهم آمیخته بود. چنین اعتقادی، تصمیم گیری ها، عملکردها و دانشی مطابق با گفتمان سنتی جامعه در موضوع احکام نجومی پدید آورد که در شقوق مختلف حیات سیاسی و اجتماعی خود را نمایان می کرد. از این رو، پژوهش حاضر، در پی پاسخ به این پرسش است که پایه های اجتماعی سیاسی باور به سعدونحس ایام در این دوره چه بوده و این مسئله چه پیامدهایی بر زندگی سیاسی و اجتماعی ایرانیان عصر قاجاری داشت؟  این پژوهش، با روش شناسی ساختمندگرا در دو سطح کنش و ساختار به توصیف، تحلیل و تببین گفتمان مسلط سنتی جامعه در موضوع سعدونحس ایام و پیامدهای آن از دیدگاه پارادایم خرافات می پردازد. بر اساس یافته­های تحقیق، عوامل روان شناسی چون ترس، تسلیم پذیری و تقدیرگرایی  در کنار جهل علمی و مقاومت در برابر اندیشه های جدید، فقدان  نظام آموزشی متشکل، خدمات درمان عمومی و دولتی، نابسامانی های سیاسی، قحطی و مشکلات اقتصادی، استبداد، ظلم وستم و جایگاه نازل زنان در این دوره، منجر به رواج و گسترش باور به سعدونحس ایام شده و تعیین اوقات نیک وبد در تقویم­ های این دوره، نقش موثری در گسترش، تداوم و تداول چنین باوری داشت.

کلیدواژه ها:

سعد ، نحس ، احکام نجوم ، خرافات ، قاجاریه