خوانش تطبیقی داستان و فیلم «شب های روشن» داستایفسکی با رویکرد نئوفرمالیسم

مطالعات اقتباسی در ایران به دلیل عدم توجه به مبانی نظری مناسب، دچار خلاء بزرگی است که منجر به فراگیر نشدن این مبحث بینارشته ای در میان پژوهش های فارسی شده است. حال این پژوهش با نگاهی آسیب شناسانه وضع موجود و به کارگیری رویکردی مناسب، درصدد است علاوه بر طرح و پیشنهاد رویکردی مناسب برای پژوهش های اقتباسی، به تحلیل تطبیقی یکی از آثار اقتباسی و بررسی موردی آن نیز بپردازد. در این پژوهش، رویکرد نئوفرمالیسم(Neo-formalism) که قابلیت طرح در هر دو رسانه ی ادبیات و سینما را دارد، مبنای روایت شناسانه قرار گرفته و با تکیه بر آن به خوانش تطبیقی زمان و مکان در داستان و فیلم «شب های روشن» فئودور داستایفسکی و سعید عقیقی و فرزاد موتمن پرداخته شده است. رویکرد نئوفرمالیسم عناصر شکلی را به گونه ای مورد بحث قرار می دهد که مخاطب نقشی فعال و موثر در روند روایت پردازی دارد. داستان «شب های روشن» داستایفسکی، اثری است که در قرن نوزدهم روسیه می گذرد. برمبنای این داستان، سعید عقیقی فیلمنامه ای با همین عنوان نوشته و تبدیل به فیلم شده است. باتوجه به این که زمان و مکان در فیلم نامه ی سعید عقیقی نسبت به اثر اصلی تغییر یافته، اثری بومی و ایرانی به شمار می رود. در مقاله ی پیش رو تغییر زمان و مکان اثر ادبی از روسیه ی قرن نوزدهم به تهران قرن بیست ویکم از منظر نئوفرمالیسم مورد بررسی قرار می گیرد. همچنین بحث می شود چگونه داستان بلندی از داستایفسکی با تغییر زمان و مکان به زیست بوم و فرهنگ ایرانی، همچنان عناصر مهم خود را حفظ می کند و اثری شاخص و مهم تلقی می شود.

کلیدواژه ها:

نئوفرمالیسم ، روایت شناسی ، خوانش تطبیقی ، زمان و مکان ، بومی سازی ، شب های روشن