خطاها و لغزش های کاتبان در نقل اشعار استنساخ نسخ شمایل الاتقیا و رذایل الاشقیا (متنی از ملفوظات سلسله چشتیه از قرن هشتم ه.ق)

در ادوار گوناگون کاتبان به دلایل مختلفی از جمله بی دقتی و عدم پایبندی به رعایت امانتداری، خطاها و لغزش هایی را در کتابت دست نوشته های خویش داشته اند و دخل و تصرفاتی در این متون اعمال کرده اند. این لغزش ها و تصرفات که گاه به نظر می رسد نتیجه اهمال کاری و بی حوصلگی کاتبان و در مواردی ممکن است به صورت عامدانه باشد، همواره در دست نوشته های متون مختلف ادبی یافت شده و می شود. متن شمایل الاتقیا و رذایل الاشقیا یکی از متون بر جای مانده از عرفان و طریقت چشتیه است که ملفوظات و آراء بزرگان چشتیه در آن توسط یکی از مریدان -به نام رکن الدین دبیر کاشانی- در این اثر گردآوری و نسخ گوناگونی پس از رکن الدین، توسط کاتبان استنساخ شده و در دسترس مخاطبان قرار گرفته است. در این نسخه ها، لغزش های فراوانی در عدم ذکر نام شاعران و سرایندگان ابیاتی که از مولف نیست، دیده می شود و هرچه به دوران متاخر نزدیک می شویم، این اشکالات بیشتر به چشم می خورد؛ به صورتی که کاتب از انتساب اشعار به شاعر اصلی خودداری نموده و ابیات را به گونه ای مورد توجه قرار داده که گویی از رکن الدین کاشانی است. در این مقاله که به شیوه توصیفی تحلیلی و بر مبنای نسخه شناسی و مطالعات کتابخانه ای و سندکاوی انجام پذیرفته، سعی کرده ایم با مراجعه به نسخ قدیمی از این رساله و مقایسه نسخ متاخر با نسخه اساس، به بررسی مساله انتساب ابیات در این کتاب بپردازیم. نتایج حاصل از پژوهش نشان می دهد که خطاهای کاتبان و اهمال کاری آنان در ضبط نام گوینده اصلی شعر در نسخ متاخر به فراوانی یافت می شود.

کلیدواژه ها:

نسخه خطی ، چشتیه ، شمایل الاتقیا و رذایل الاشقیا ، قرن هشتم ، انتساب اشعار